نقد فیلم Wicked Little Letters

فیلم Wicked Little Letters اثری معمایی و کمدی البته در جنس سیاهش می‌باشد که در سال ۲۰۲۳ منتشر شده است و قصه‌ای درباره چند نامه شرورانه را روایت می‌کند.

فیلم Wicked Little Letters یا نامه‌های کوچک شرورانه اولیویا کلمن و جسی باکلی را در لیست بازیگران خود دارد و قصه‌ای را در زمان و حال و هوای پس از جنگ جهانی اول را روایت می‌کند، قصه‌ای که بنظر می‌رسد طبق ادعای فیلم تا حد زیادی بر اساس واقعیت می‌باشد. اما برای روایت این قصه فیلمنامه‌ای تنظیم شده است که تمی معمایی و مهم‌تر از آن کمدی سیاه داشته باشد. دلیل انتخاب این جنس از روایت بنظر سخت و مهم بودن آن است.

Wicked Little Letters در نگاه اول شاید اثری معمولی و ساده جهت سرگرمی باشد اما هنگامی که مشغول به تماشای آن می‌شوید رفته رفته متوجه وجود نکاتی مثل تبعیض نژادی، دینی و البته در پررنگ‌ترین حالت تبعیض در بطن این اثر می‌شوید. بنابراین پرداخت به چنین موضوعات مهمی که معمولا گاردهای زیادی در برابر آن‌ها وجود دارد به شکلی کمدی ساده‌تر است. اما سوال درباره نامه‌های کوچک شرورانه آنجاست که آیا انتخاب این نوع روایت کمدی راهی است برای فرار و پنهان کاری فیلم از موضع‌گیری خود و یا برای دوری از فضای شعاری و خشک طراحی شده است؟

Wicked Little Letters را می‌توان از دو جهت بررسی کرد، یکی نوع قصه‌گویی و انتخاب و طراحی نقاط عطف و دیگری از جهت مضامین و جهت‌گیری کاراکترها. فیلم در همان نمای اوپنینگ خود از نظر تماتیک عملکرد جالب و خوبی دارد، هنگام درج شدن نوشته بر اساس واقعیت و یا نام فیلم، استفاده از فونتی که حالت دستخط دارد از همان ابتدا ما را به دل فضا و قصه فیلم نامه‌های کوچک شرورانه می‌برد. قصه با نمایی از یک پاکت نامه آغاز می‌شود، پاکتی که پست شده تا به مقصد خود برسد. سپس بلافاصله با اولین کاراکتر مهم فیلم آشنا می‌شویم، ایدیث که در سن میانسالی همچنان با پدر و مادر خود زندگی می‌کند برای نوزدهمین بار نامه‌ای اهانت آمیز پر از توهین و فحاشی دریافت کرده است.

این نامه‌های ناشناس بخشی از زندگی ایدیث شده‌اند و در روزمره او و پدر و مادرش اخلال ایجاد کرده‌اند. بنابراین پدر او ادوارد تصمیم می‌گیرد تا نزد پلیس رفته و این موضوع را گزارش دهد. انگشت اتهامات به سمت رز مهاجر ایرلندی است که با دختر خود زندگی می‌کند. رز زنی بسیار رک و البته بددهن و با ادبیات خاص خود می‌باشد و در نتیجه ادوارد و پلیس او را متهم به نوشتن این نامه‌های اهانت‌آمیز نسبت به ایدیث می‌کنند. فیلم در روایت بسیار روان، با ریتم خوب و با شیوه درست روایی است. نقاط عطف فیلم نیز به درستی در فیلمنامه طراحی شده‌اند و در جای درست نیز مخاطب اصل و واقعیت ماجرا را متوجه می‌شود تا تعلیقی از آن لحظه تا انتهای فیلم وجود داشته باشد.

از لحظه به زندان افتادن رز، رفته رفته این شک از طرق مختلف درباره مسبب این نامه‌ها به وجود می‌آید. در واقع فیلم در روایت قصه خود از بعد معمایی عمکلرد خوبی داشته و در کمدی نیز تا حدودی موفق است و از نظر روایی با اثری نسبتا استاندارد روبرو هستیم. اما بحث مهم جایی مطرح می‌شود که به مضامین مختلف فیلم می‌رسیم. فیلم بر خلاف آنکه می‌خواهد مثلا شعاری نباشد و با استفاده از کمدی از حرف زدن به شکل سطحی فرار کند، اما دقیقا همینکار را انجام می‌دهد. فیلم نامه‌های کوچک شرورانه شاید در ظاهر درگیری و تنش‌های بین چند زن را به تصویر می‌کشد اما با کمی نگاه دقیق‌تر متوجه مضامین دیگر آن می‌شویم.

اولین مسئله قابل اشاره در فیلم، جار زدن مسائل فمنیستی و نه ساخت و پرداخت آن است. فیلم به معنای واقعی کلمه بجای ساخت این مسائل، گویا با یک بلندگو آن‌ها را فریاد می‌زند و مدام در چشم مخاطب فرو می‌کند. برای مثال فیلم یک افسر پلیس زن به نام ماس دارد. یک بار در ابتدای فیلم متوجه عدم اعتماد و اعتقاد مردان به کفایت افسران پلیس زن در آن دوره می‌شویم و همین کافی است، اما فیلم از هر فرصتی برای یادآوری این موضوع استفاده می‌کند تا هم به بیان خود و هم به شخصیت پلیس آسیب بزند. فیلم مدام این شعار را تکرار مکررات کرده بدون آنکه آن را وارد ابعاد جدیدی کند. فیلم با یک بلندگو مدام فریاد می‌زند که یادتان نرود به افسران زن اعتقادی ندارند! این افراط در تکرار همان حس همذات‌پنداری با کاراکتر پلیس زن را نیز دچار لطمه می‌کند.

از سوی دیگر در دنیای فیلم Wicked Little Letters قهرمان و ضد قهرمان به دو دسته زنان و مردان تقسیم می‌شود. هیچ مردی در فیلم در سمت درست و حقیقت نایستاده است. همگی یا احمق هستند یا بی پول و ناتوان و یا در قضاوت دچار اشتباه. هیچکدام متوجه واقعیت نشده و یا ذهنیت درستی ندارند. چنین اتفاقی به معنای استفاده تیپیکال از بازی شعارهای فمنیستی است که در دنیای این آثار همیشه همین تیپیکال قهرمان و ضد قهرمان وجود دارد. در حالی که فیلم می‌توانست به جای توسل به این تیپیکال‌های به شدت استفاده شده، دست به ساخت دنیایی معین و شخصیت‌پردازی منحصر به فردی بزند که در آن تفکر درست و غلط تنها به جنسیت کاراکترها محدود نشده بلکه به انسانیت آن‌ها بازگردد.

در پایان فیلم نیز حتی رز مشکلی با کاراکتر ایدیث نداشته و نه او را سرزنش می‌کند و نه نفرتی از او دارد. در واقع همه چیز به پدر ایدیث بازمی‌گردد، گویا که ضد قهرمان اصلی قصه او بوده و سایر زنان حتی با وجود ایرادات و فحاشی‌ها در نهایت مشکلی با یکدیگر ندارند. در واقع نتیجه‌گیری فیلم در پایان‌بندی گواه همین موضوع است. ادوارد پدر ایدیث به دلیل رفتارهای مختلف و مستبدانه‌ای که با دخترش داشته و همچنین اجرای سخت گیری‌های مربوط به مسیحیت باعث شده تا او از نظر روانی به این وضعیت دچار شود که برای خود و سپس دیگر زنان نامه‌های پر از تحقیر و توهین بنویسد، اما این ارتباط بین ایدیث و پدرش که منجر به این موضوع شده در نهایت در فیلم شکل نگرفته و به چند تنبیه و داد و فریاد کوتاه خلاصه می‌شود و همانطور که گفته شد در دنیای نامه‌های کوچک شرورانه مردان خراب کننده معرفی شده و زنان با یکدیگر مشکلی ندارند.

این نگاهی است که به وضوح در فیلم وجود داشته و کسی قادر به انکار آن نیست و حتی یک کاراکتر مرد یا زن برای برهم زدن این توازن طراحی نشده است. از کاراکترهای پلیس مرد گرفته تا نامزد رز و سایر مردان همگی همین گونه تعریف می‌شوند. بیان مسائل فمینیستی و در کل هر مسئله‌ای در سینما به شرط آنکه از دریچه سینمایی روایت شود ایرادی ندارد، اما Wicked Little Letters آن‌ها را به شکلی سطحی جار می‌زند و در گنجاندن آن‌ها در بطن و جان فیلمنامه خود موفق نیست.

در پایان باید گفت که فیلم Wicked Little Letters قصه‌ای با سر و ته مشخص، دارای نقاط عطف درست، روان و با ریتمی خوب دارد که تا حدی در خلق معما و ایجاد تعلیق از میانه فیلم نیز موفق است. اما از آن سمت فیلم نگاهی جنسیتی نسبت به کل قضیه داشته که این نگاه به فضای فیلم و کاراکترهای آن آسیب وارد کرده و به جای یک بار به تصویر کشیدن آن در لحظه درست، مدام در لحظات مختلف فیلم تکرار و تکرار می‌شوند تا از این نظر سطح فیلم را تا حد جار زدن مسائل خود پایین بکشند.