معرفی فیلم Malcolm X | بیوگرافی خشمگین‌ترین سیاه پوست آمریکا

به مناسبت آغاز سال جدید و فرارسیدن نوروز باستانی در این مقاله به شما فیلمی به شدت دیدنی معرفی می‌کنم.

در تاریخ سینما شاهکار‌هایی بوده‌اند که بنا به دلایلی از دید مردم دور مانده‌اند و فیلم‌هایی قدرنادیده محسوب می‌شوند. فیلم «مالکوم ایکس» دقیقا از همین دسته فیلم‌هاست. «مالکوم ایکس» فیلمی است که سال‌های سال از زمان خودش جلو‌تر بود و شاید در این لحظه، فهم بهتری نسبت به آن وجود داشته باشد. خصوصا «مالکوم ایکس» برای جامعه ما فیلمی مهم و ضروری محسوب می‌شود.

«مالکوم ایکس» فیلمی متفاوت و خاص از هالییود است که در دهه ۹۰ میلادی ساخته و اکران شد. دهه‌ای که بدون شک یکی از بهترین دوره‌های تاریخ سینما و البته یکی از آزاد‌ترین و متنوع‌ترین دوره‌های سینمایی محسوب می‌شود. شاید همین نکته برای تماشای این فیلم کافی باشد که بدانید ۲۴ سال پیش، مارتین اسکورسیزی (همه ما او را به عنوان یکی از بزرگترین و مشهور‌ترین کارگردانان تاریخ سینما می‌شناسیم) و راجر ایبرت (یکی از مشهور‌ترین منتقدان سینما) لیست ۱۰ فیلم برتر و فوق‌العاده دهه ۹۰ میلادی را منتشر کردند و فیلم «مالکوم ایکس» تنها فیلم مشترک در لیست بهترین‌های آنها بود!

• عنوان فیلم: Malcolm X – مالکوم ایکس

• سال تولید: ۱۹۹۲

• کارگردان: اسپایک لی

• نویسندگان: اسپایک لی، جیمز بالدوین، آرنولد پرل

• بازیگران: دنزل واشنگتن، آنجلا باست، اسپایک لی

• ژانر: بیوگرافی، درام، تاریخی، جنایی

• آهنگساز: ترنس بلانچارد

• فیلمبردار: ارنست دیکرسون

شاید گاهی اوقات از خودمان بپرسیم که واقعا این حجم از علاقه ما به فیلم و سینما برای چیست؟! آیا از طریق سینما دنبال سرگرمی و گذران وقت هستیم؟! یا به دنبال آموختن چیزی جدید هستیم؟! یا شاید هم می‌خواهیم زندگی یک فرد دیگر را تجربه کنیم و خارج از زندگی و شخصیت خودمان برای چند ساعت هم که شده زیست کنیم؟! فیلم «مالکوم ایکس» دقیقا پاسخ تمامی این پرسش هاست. «مالکوم ایکس» نشان می‌دهد چرا سینما انقدر محبوب و مهم است!

در سینما ژانر‌های متفاوتی تعریف شده‌اند تا مردم از طیف‌های گوناگون به سمت آن جذب شوند. یکی از ژانر‌های مهم سینما، ژانر بیوگرافی است. همین امسال هم با یکدیگر دیدیم که چگونه فیلم بیوگرافی «اوپنهایمر» توانست تمام جوایز را درو کند و تقریبا در لیست هر سینمادوستی به عنوان فیلم برتر سال معرفی شد!

سینما در ژانر بیوگرافی این قدرت را دارد که علاوه بر سرگرم کردن مخاطب، چکیده‌ای از یک کتاب و یک شخصیت را در طول چند ساعت به بیننده ارائه کند. فیلم «مالکوم ایکس» یک بیوگرافی درجه یک است. چرا که هم می‌تواند بیننده را در مدت زمان طولانی ۳ ساعت و ۲۰ دقیقه سرحال و سرگرم نگه دارد و هم می‌تواند با وفادارترین شکل به تاریخ و اسناد، شخصیت برجسته و البته پرحاشیه مالکوم ایکس را به بیننده معرفی کند.

احتمالا غالب افراد آشنایی چندانی با مالکوم ایکس نداشته باشند. حتی شاید اسم این شخصیت برجسته به گوش خیلی از شما نخورده باشد. خیلی خلاصه به زندگی این شخصیت مهم می‌پردازم:

مالکوم لیتل در ۱۹ می ۱۹۲۵ در آمریکا متولد شد. وی از همان بچگی در جامعه‌ای از آمریکا متولد شد که اعتراضات حقوق بشری رنگین پوستان آمریکایی در حال اوج گرفتن بود و ظلم سفید پوستان به آفریقایی-آمریکایی‌ها تمامی نداشت. پدر مالکوم، کشیشی سیاه پوست بود که بار‌ها مورد حمله گروه افراطی «کو کلاکس کلن» قرار گرفته بود. پدر مالکوم به طرز فجیعی کشته شد و فرزاندانش توسط دولت به خانواده‌های دیگری سپرده شدند. مالکوم دوران نوجوانی و بخشی از جوانی‌اش را {به قول خودش} به صورت یک کاکاسیاه گذراند. عیاشی می‌کرد؛ مواد می‌کشید؛ دزدی می‌کرد و دیگر کار‌هایی را انجام می‌داد که در فیلم‌های گانگستری سیاه پوستان مشاهده کرده‌‎ایم. پس از مدتی، توسط پلیس دستگیر شد و ۶ سال و نیم از جوانی‌اش را در زندان سپری کرد. اما دوره زندان {به قول خودش} تعیین کننده‌ترین دوران زندگی او بود! چرا که در طول زندان مطالعات فراوانی انجام داد و ۱۸۰ درجه نسبت به گذشته تغییر کرد. وی در دوران سپری کردن زندان، با تعالیم اسلام آشنا شد و مسلمان شد. او به گروه امت اسلام (Nation of Islam) به رهبری «الایجا محمد» پیوست -که البته پس از چند سال به دلیل اختلافاتش از آن گروه به طول کامل جدا شد-. پس از سپری کردن دوران زندان او به یکی از بزرگترین رهبران آمریکا در دهه ۶۰ تبدیل شد و در موفقیت جنبش حقوق مدنی سیاه پوستان آمریکا، در کنار افراد بزرگی چون مارتین لوتر کینگ، نقش بسزایی داشت. حضور او در صحنه سیاست برای اکثر قدرتمندان آن روز جامعه آمریکا خطری بالقوه محسوب می‌شد و سرانجام مالکوم ایکس در ۳۹ سالگی با شلیک ۱۵ ضربه گلوله به شهادت رسید.

فیلم «مالکوم ایکس» براساس کتاب «اتوبیوگرافی مالکوم ایکس» توسط خود مالکوم ایکس و الکس هیلی (یکی از بزرگترین نویسندگان سیاه پوست، نویسنده کتاب مهم “ریشه‌ها / The Roots”) نوشته شده است. در ایران هم این کتاب توسط انتشارات امیرکبیر با ترجمه غلامحسین کشاورز موجود است.

فیلم مالکوم ایکس از منظر سینمایی اثر درخشانی است. فیلمنامه اثر به قدری درخشان است که اگر شما کوچک‌ترین آشنایی با شخصیت مالکوم ایکس نداشته باشید به بهترین شکل ممکن با تمامی وجوه و تفکرات این فرد در هر ۳ مرحله زندگی‌اش (مالکوم لیتل-مالکوم ایکس- حاج ملک شبّاذ) آشنا می‌شوید. فیلم «مالکوم ایکس» فیلمی تماما علیه نژادپرستی است که حتی ذره‌ای شعاری و کلیشه‌ای نمی‌شود و یکی از بهترین فیلم‌ها درباره «نه به نژاد پرستی» است. دیالوگ‌های فیلم بسیار درخشان هستند و بسیاری از گفته‌های مالکوم ایکس (بدون ذره‌ای تغییر) در طول فیلم گنجانده شده است.

در بحث بازیگری هم فیلم درخشان است! مگر می‌شود دنزل واشنگتن آن هم در فیلمی که برایش اولین نامزدی اسکار به عنوان نقش اصلی را هم به همراه داشته است استادانه بازی نکند؟! اکت او در تک تک صحنه‌های فیلم چشمگیر است و تغییر شخصیت و عقیده مالکوم ایکس را به شکلی مسحورکننده ارائه می‌کند. همچنین بقیه بازیگران فیلم، از جمله آنجلا باست و ال فریمن جونیور خوش می‌درخشند.

فیلمبرداری ارنست دیکرسون عالیست! حرکات دوربین به قدری زیبا و به جاست که حقیقتا با یک هنرمند واقعی روبه‌رو هستیم. قاب بندی‌های درخشان اثر که توأمان با طراحی صحنه و لباس دیدنی است به چشم‌ها جلا می‌دهند!

همچنین موسیقی متن بسیار کارآمد و در خدمت فیلم است. به خوبی می‌تواند صحنه‌ها را پرتنش یا احساسی کند و گویا سازندگان، احساسات مخاطب را به طور کامل تحت کنترل خود دارند.

بدون شک نام اسپایک لی بوده که توانسته تمامی این نقاط قوت را یک جا جمع کند و شاهد شاهکاری از سوی او هستیم.

در پایان صحبتم را با گزیده‌ای از صحبت‌های مالکوم ایکس که در آغاز فیلم نمایش داده می‌شود به پایان می‌رسانم:

برادران و خواهران! من اینجا هستم تا بهتون بگم که من سفید پوست {آمریکایی} را متهم می‌کنم. من آن سفید پوست را به عنوان بزرگترین قاتل روی زمین معرفی می‌کنم. من آن سفید پوست را به عنوان بزرگترین آدم ربای دنیا معرفی می‌کنم. جایی تو دنیا وجود نداره که این مرد بره و بگه صلح و سازش ایجاد کرده؛ هر جا که رفته ویرانی به بار آورده! هر جا که رفته خرابی به بار آورده! پس من اون را به عنوان بزرگترین آدم ربای دنیا متهم می‌کنم! من اون را به عنوان بزرگترین قاتل دنیا متهم می‌کنم! من او را بزرگترین دزد و برده‎‌دار دنیا معرفی می‌کنم! بزرگترین آدم مست و خمار دنیا! نمیتونه اتهاماشو رد کنه! ما گواهان زنده اتهاماشیم! شما و من گواهیم! شما آمریکایی نیستید! شما قربانی آمریکا هستید! چاره‌ای نداشتید که بیاید اینجا! اون بهتون نگفت که ای مرد و زن سیاه بیاید و کمک کنید آمریکا را با همدیگر بسازیم! اون گفت:«کاکاسیاه سوار قایق شو! من شما رو میبرم اونجا تا کمک کنید آمریکا رو بسازیم!» اینجا به دنیا آمدن شما را آمریکایی نمی‌کند! من آمریکایی نیستم! شما آمریکایی نیستید! تو یکی از ۲۲ میلیون سیاه پوستی هستی که قربانیان آمریکان! تو و من هرگز دموکراسی ندیدیم! هیچ دموکراسی در جورجیا وجود نداره! ما هیچ دموکراسی در هارلم، بروکلین، دیترویت و شیکاگو ندیدیم! هیچ دموکراسی نداشتند! ما هرگز مردم سالاری ندیدیم! هر چی دیدیم هیپوکراسی (ریاکاری) بود! ما هیچ رویای آمریکایی نمی‌بینیم! ما فقط کابوس آمریکایی تجربه کردیم!

اگر این مقاله معرفی را تا پایان دنبال کرده‌اید و هنوز برای تماشای این فیلم مردّد هستید، به شما اطمینان می‌دهم که اگر فیلم را با دقت و حوصله ببینید در نهایت یکی از بهترین بیوگرافی‌های عمرتان را به تماشا خواهید نشست! تماشا کنید تا به قدرت سینما پی ببرید!