نقد و بررسی فیلم Retribution | بمب زیر صندلی

فیلم Retribution از جدیدترین آثار منتشر شده سال ۲۰۲۳ می‌باشد که نام مشهور دنیای اکشن یعنی لیام نیسون را نیز یدک می‌کشد.

کیفیت آثار اکشن در سال‌های اخیر همواره مورد بحث محافل سینما دوستان بوده است و مدام این موضوع مطرح می‌شود که یک اثر اکشن چه کاری را باید انجام دهد؟ باید صرفا هیجان‌انگیز باشد یا باید صحنه‌های اکشن تمیزی داشته باشد یا باید از ریتم نیفتد؟ فیلم اکشن تا چه حدی باید وارد ابعاد شخصیتی کاراکترهایش شود؟ آیا یک اکشن که به بهترین شکل اجرا شود لزوما فیلم خوبی نیز می‌باشد؟

Retribution سعی داشته تا اصطلاحا به نوعی متفاوت بوده و تا حدی سبک آثار تک لوکیشنی را پیاده کند. جایی که شخصیت اصلی نود و پنج درصد فیلم را در ماشین خود می‌گذراند.

قبل‌تر نیز آثاری با همین رویه ساخته شده‌اند که در آن‌ها شخصیت اصلی تنها در یک مکان حضور داشته و سعی دارد تا مشکلات و گره‌های پیش رو را حل کند.

حال اگر المان تلفن و تماس تلفنی را نیز به آن اضافه کنیم، بیشتر یادآور آثاری مثل Locke یا The Guilty خواهد بود.

در Retribution اما خلاصه داستان کمی هیجان‌انگیز تر و پر افت و خیزتر بنظر می‌رسد.

در نگاه اول Retribution داستان جذابی دارد که می‌تواند منجر به فیلمی خاص و متفاوت شود اما در حقیقت Retribution در همان ده دقیقه ابتدایی تمام می‌شود و دیگر چیزی برای ارائه ندارد.

قصه از این قرار است که مت یک کارمند بانک می‌باشد که در یک روز عادی قصد دارد پسر و دخترش را به مدرسه برده و سپس به محل کار برود.

اما این روز به ظاهر عادی بنا است تا به غیر عادی‌ترین روز آن‌ها تبدیل شود. یک بمب در خودرو مت جایگذاری شده است که با نشستن او بر روی صندلی خودرو بر اثر فشار فعال شده است.

حال تماسی ناشناس از طریق تلفنی ناشناس با مت برقرار می‌شود و به او هشدار می‌دهد که بمبی در ماشین او قرار دارد و او اگر از روی صندلی خود بلند شده و از ماشین پیاده شود، باعث انفجار آن خواهد شد.

داستان شاید جذاب و متفاوت بنظر برسد اما در شیوه پرداخت و روایت با یک اثر کاملا ناتوان، کلیشه‌ای و بسیار معمولی روبرو هستیم.

فیلم در همان ده دقیقه ابتدایی مخاطب را از وجود بمب مطلع می‌کند در حالی که سرنشینان خودرو هنوز اطلاعی از این خطر ندارند. این تعلیق ایجاد شده تنها حرکت مثبت فیلم است. تعلیقی که البته استفاده‌ای از آن نشده و ثمره آن را در فیلم نمی‌بینیم.

Retribution به هر بعدی که ورود می‌کند شکست می‌خورد. فیلم نه می‌تواند اختلاف زن و شوهری بساز و نه ارتباط پدر با فرزندانش را. در تمام طول فیلم گویا مشغول تماشای مترسک یا ربات‌هایی هستیم و نه انسان‌هایی با جایگاه اجتماعی و نقش‌های مختلف.

در ابتدا از اهداف آثار اکشن صحبت کردیم. Retribution ابتدایی‌ترین اهداف یک اثر اکشن را نمی‌تواند برآورده کند. در بخش ایجاد و انتقال هیجان فیلم ناموفق بوده و عملا در فیلمنامه آن هیچگونه نقطه عطف و تغییر و پیچشی وجود ندارد.

در واقع Retribution یک خلاصه داستان یک خطی جذاب دارد که فیلمنامه آن در همان یک خط گیر کرده است. این موضوع باعث شده تا هر چه فیلم جلوتر می‌رود، تک بعدی بودن آن بیشتر مشخص شده و فیلم توانایی ایجاد شور و هیجان را از دست بدهد.

هیچ خبری از گره‌های جدید، اتفاقات جدید، نقاط عطف و پیچش داستانی در فیلمنامه Retribution وجود ندارد که آن را تبدیل به فیلمی یکنواخت کرده است.

یکی از بدترین اتفاقات که فیلم با آن روبرو است، شخصیت مت با بازی لیام نیسون است. فیلم ابدا نمی‌تواند لیام نیسون را تبدیل به یک شخصیت جدید با شغل کارمند بانک کند. لیام نیسون به طور واضح در نقش و شخصیت‌های جاسوسی که پیش از آن بازی کرده بود، گیر کرده است.

در تمام طول مدت فیلم ما مشغول دیدن لیام نیسون Taken یا Non stop هستیم. Retribution نمی‌تواند از او یک کارمند بانک بسازد. او به عنوان یک کارمند بانک بیش از حد توانایی فرار ماشینی از پلیس را دارد. این گرفتار شدن در شخصیت‌های پیشین لیام نیسون نشان‌دهنده ناتوانی مطلق کارگردان در بازی گرفتن از او، طراحی میزانسن‌ها و شخصیت‌پردازی است.

شخصیت او که شمار نمی‌گیرد، ارتباط او با فرزندانش هم شکل نمی‌گیرد، در نتیجه تمام بار دراماتیک فیلم از بین می‌رود و فیلم هر چقدر زور می‌زند تا احساسی به نظر برسد، شکست می‌خورد.

فیلم شبیه به یک نسخه اولیه بوده که هنوز ارزیابی و ویرایش پایانی بر روی آن انجام نشده است. نه تنها ارتباطی بین اعضای خانواده مت نمی‌بینیم بلکه آن رفاقت ۱۸ ساله‌ای که با اندرز دارد نیز به جای کارکرد دراماتیک، بیشتر مخاطب را گیج می‌کند.

ظاهرا کارگردان با یک ایده نصفه و نیمه تنها عجله داشته تا فیلم خود را جلوی دوربین ببرد. اگر بنا است فیلمی از در خطر بودن فرزندان یک مرد و یا یک دوستی هجده ساله برای درام خود بهره ببرد، حتما باید ابتدا خانواده و دوستی بسازد.

چیزی که در Retribution ابدا به چشم نمی‌خورد‌. فیلم به سرعت سه نفر را سوار خودرویی می‌کند و فقط زک و امیلی، مت را پدر خطاب می‌کنند وگرنه هیچگونه خانواده‌ای در فیلم ساخته نمی‌شود.

فیلم از نظر منطق روایی نیز مشکلاتی دارد که ظاهرا به کمبود ایده بازمی‌گردد. شخصی که بمب را کار گذاشته از تهدیدهای مداوم خود برای انفجار، ناگهان به سطح التماس کردن به مت می‌رسد.

تهدیدهای او دیگر کارایی قبل را ندارد و این موضوع شدیدا به روایت فیلم ضربه می‌زند چرا که دیگر هیچ چیزی شخصیت اصلی قصه و فرزندانش را تهدید نمی‌کند. در نتیجه مخاطب از جایی به بعد دیگر رشته فیلم را رها می‌کند چرا که دیگر کشمکشی در فیلمنامه آن‌ وجود ندارد.

در طول فیلم نیز بارها شاهد این هستیم که مت مشغول صحبت کردن با بمب‌گذار است و چند بار هنگام صحبت به فرزندانش اشاره می‌کند، اما توجه آن‌ها یک بار هم به تلفن مشکوک پدرشان جلب نمی‌شود.

مت بارها میکروفون هندزفری خود را قطع می‌کند تا شخص بمب‌گذار متوجه حرف‌های او نشود تا مت بتواند چاره‌ای برای خلاص شدن پیدا کند. آیا این شخص که چنین برنامه‌ریزی دقیقی انجام داده تا این حد می‌تواند کم هوش باشد که متوجه این موضوع نشود؟

این موضوعات تماما خروج از منطق روایت و البته شخصیت‌پردازی است که به Retribution ضربه زده است.

در پایان باید گفت فیلم Retribution اثری ضعیف در تمام زمینه‌ها است که ظاهرا گول نیم خط ایده جذاب خود را خورده است. اما تبدیل یک ایده جذاب به یک فیلم خوب، آگاهی و توانایی نیز می‌خواهد.

Retribution تبدیل به اثری تک بعدی و لخت شده است که هیچگونه شاخ و برگی در قصه آن وجود نداشته و در کارگردانی نیز هیجانی در آن به چشم نمی‌خورد و در بخش بازی‌ها نیز ناموفق است.

شاید ما با این سبک از بازی لیام نیسون خاطرات خوبی داشته باشیم، اما این بازی مناسب چنین فیلمی و مناسب یک کارمند بانک نیست که این ایراد نیز نه به بازیگر بلکه به کارگردان بازمی‌گردد.