نقد فیلم A Man Called Otto | آرام اما راکد

«مردی به نام اتو» (A Man Called Otto) به کارگردانیِ «مارک فورستر» جدیدترین هنرنمایی «تام هنکس» بازیگر کهنه‌کار و کاربلد هالیوودی است که اینبار هم مطابق اغلب آثارِ بازیگر‌ی‌اش در نقش کاراکتری “تنها” نقش‌آفرینی کرده است. در این فیلم «تام هنکس» در نقش یک پیرمردِ عبوس، بدخلق و حساس و البته تنها ظاهر شده است. پیرمردی که به تنهایی زندگی می‌کند و البته بر روی محله‌ی زندگی‌اش و همچنین فعالیت‌های عمومی همسایگانش حساس و تیزبین است.

نکته‌ای که اما در این بین توجه مخاطب را بیشتر جلب می‌کند، اقدام به خودکشی از طرف «اتو» هست. این مورد حفره‌ای پرسشی را در درون فیلم ایجاد می‌کند که علت این کار او چیست! چرا در حین اینکه «اتو» مانند سایرین به انجام روتین یک زندگی عادی همچون انجام فعالیت‌های روزانه‌اش می‌پردازد اما در حرکتی کاملا وارونه قصد خودکشی دارد.

فیلم علت این کار در فلش‌بک‌های جوانی و گذشته‌ی «آتو» تعبیه کرده است که البته به‌صورت منقطع و تنها در زمان خودکشی‌های چهارگانه‌ی وی (اولی: با طناب دار / دوم: خفگی با گاز / سوم: پرتش شدن جلوی قطار / چهارم: شلیک با اسلحه) به تصویر می‌آید که البته علت علمی‌اش هم یحتمل گزاره «در زمان مرگ، کل زندگی از جلوی چشمان می‌گذرد» هست.

با اینحال فیلم پله به پله و البته با دوربینی متین و آرام پیش می‌رود. با بدخلقی «آتو» با همسایگانش شروع می‌کند که البته در عمق این بدخلقی انتظاراتی منطقی نهفته است و با ارتباطش با یک همسایه به‌خصوصش که یه خانواده چهارنفره می‌باشند، ادامه می‌باید.

در واقع در تحلیل شخصیتی «آتو» دو نکته وجود دارد: یک “کرختی در حال” و دوم “اشتیاق به گذشته”، مورد دوم که ریشه‌ی وجودیِ «آتو» را علت‌یابی می‌کند همه چیز با همسرش گِره خورده است جایی که در فلش‌بک ها نحوه آشنایی «آتو» با وی، ازدواج و ماجرای فرزندشان روایت می‌شود اما نکته‌ای که هست «آتو» در اواخر فیلم اذعان می‌کند که قبل از زندگی با همسرش «سونیا» (با بازی ریچل کلر) هیچ چیز نبوده و بعد از مرگش هم چیزی نیست (زندگی بدون او رنگی نداشته است).

در اینجا‌ باید اشاره کرد زندگی قبل از همسرش که در فیلم جایی نداشته و نهایتا در حد یک “ثبت‌نام ناموفق در ارتش” به نمایش آمده است اما زندگی بعد از مرگ همسرش محسوس و به زمان حال و کرختی وی مربوط می‌شود اما چیزی که نهایتاً اثر و حالِ «آتو» را در حد مقبولیت به عنوان یک کاراکتر تیپیکال برای مخاطب جلوه می‌دهد همین فلش‌بک ها و حسرتی مختص به یک رختخواب و بیدارشدن صبحگاهی هست و نه بیشتر.

اگر به جای سر و کله زدن با همسایه‌ها به لحظاتی نقب می‌زد که در آنجا پیوندی میان رایحه‌ی وجودی همسرش «سونیا» و زمان حال به چشم مخاطب می‌آمد قطعاً بهتر می‌توانستیم با «آتو» همذات‌پنداری کنیم و او را به مثابه‌ی یک پرسوناژ یا شخصیت در نظر بگیریم و با احساساتش پیش رویم اما فیلم بنیه‌ی وجودی‌اش در همین حد است و صرفاً با فلش‌بک‌ها و گذشته‌ی او در حد یک ملودرام شیرین و کوتاه کار می‌کند اما آنقدر نطفه‌ی دراماتیک‌شده‌ای ندارد که ما قبول کنیم که در زمان حال «آتو» به بن‌بست زیستی رسیده و‌ اقدام به خودکشی‌اش قابل توجیه و‌ درک است.

از همسایگانش گفتیم، یکی از آنها خانواده‌ای چهار نفره می‌باشند، که تازه به محله‌‌ی «اتو» نقل مکان کرده است و در رأس این خانواده، خانم این خانواده با نام «ماریسول» قرار دارد که زنی مکزیکی تبار و شیرین‌ طبع است. «اتو» در طول فیلم با خلق و خوی غالباً عبوسِ خود با این خانواده ارتباط می‌گیرد و از این منظر که چرخشی ۱۸۰ درجه در رابطه با طبعِ رفتاری‌اش آنهم به طور غیرمنطقی و مضحک رخ دهد، مشاهده نمی‌کنیم اما نکته‌ای که به چشم می‌آید و در ذوق می‌زند عدم تأثیرپذیری واضح و پررنگ از جانبِ «اتو» در رابطه با این خانواده است.

«اتو» ابتدا صرفاً در حد اتفاقاتی اغلب ناخواسته با این خانواده ارتباط می‌گیرد همچون کمک به پارک کردن اتومبیل یا همچنین به طور راکد همچون نگهداری از بچه‌ها یا یاددهی رانندگی به «ماریسول» که «اتو» صرفاً به دنبال این ارتباطات که ریزه‌کاریِ دراماتیکی نیز درشان نهفته نیست به نقطه‌ای می‌رسد که در یکی دو مرحله با «ماریسول» به درد و دل می پردازد اما نقبی شخصیت‌پردازانه به گذشته‌اش نمی‌زند.

در مجموع فیلم «مردی به نام اتو» را اثری قابل تماشا و متوسط می‌توان ارزیابی کرد که اولاً نباید با انتظار هیجان یا تنش‌های متحرک به تماشایش نشست و دوماً حوصله در گروی آرام‌بودن و بعضاً راکد بودنش گذاشت. بازی «تام هنکس» نیز نکته و ظرافت تازه و جدیدی با خود به همراه ندارد و صرفاً در حد تیپیکال رفتاری (بدخلقی و عبوس بودن) به نقش‌آفرینی پرداخته است اما با اینحال او «تام هنکس» است و به صرف نقش‌آفرینی‌های خوب او در آثار دیدنی و نوستالژیک سینما، آنقدر کاریزما و جذابیت دارد که با تمام ضعف های اثر، فیلم «مردی به نام اتو» را تا پایان به نظاره نشست.