اشتباهات رایج فیلم‌ها در مورد فضا

با وجود اینکه تحقیقات گسترده‌ای در زمینه فضا وجود دارد اما همچنان فیلم‌ها در مورد فضا مرتکب اشتباهات رایجی می‌شوند.

اشتباهات در مورد فضا در آثار علمی-تخیلی از گذشته‌های بسیار دور وجود داشته‌اند. اولین اثر بزرگ در ژانر علمی-تخیلی، فیلم صامت سفری به ماه (A Trip to the Moon) محصول سال ۱۹۰۲ میلادی بود. این فیلم ماه را با چهره‌ای انسانی به تصویر کشیده بود که جوی قابل تنفس با موجوداتی انسان‌نما و متخاصم داشت.

با گذشت بیش از ۱۰۰ سال از آن زمان، فیلم‌سازان همچنان تلاش می‌کنند تا فیلم و سریال‌های خود را با تحقیقات علمی تطبیق بدهند اما همچنان آن‌ها فضا را به شکلی غیر واقعی به تصویر می‌کشند. آن‌ها گاهی اوقات واقعیت و موضوعات عملی را نادیده می‌گیرند تا آثارشان سرگرم‌کننده‌تر به نظر برسد.

از همین رو آثار بسیار برجسته و بزرگی همچون میان ستاره‌ای (Interstellar)، جاذبه (Gravity)، به سوی ستارگان (Ad Astra)، آرماگدون (Armageddon) و غیره همچنان دارای اشکالات و اشتباهاتی در مورد فضا و موارد مرتبط به آن هستند.

در برخی موارد، تحقیقات علمی به صورت کاملا واضح این اشتباهات رایج در فیلم‌ها و سریال‌های علمی-تخیلی را مشخص و ثابت کردند. در موارد دیگر همچون پدیده‌ای مثل سیاه‌چاله تنها حدس و گمان‌های علمی وجود دارند و چیزی ثابت نشده است. در ادامه به بررسی اشتباهات رایج در فیلم‌ها و سریال‌های علمی-تخیلی در مورد فضا می‌پردازیم. همراه با ما باشید.

سفر فضایی و میان ستاره‌ای

صحنه‌ای که خلبان سفینه فضایی سرعت را زیاد می‌کند و ستاره‌های مختلف در فضا به شکل نورهای درازی در می‌آیند و در همین حین نیز سفینه در یک لحظه فاصله‌ای بسیار طولانی را طی می‌کند، برای بسیاری از افراد سوال‌برانگیز است و غیر منطقی به نظر می‌رسد.

اکثر محققان بسیار معتبر بر این باور هستند که نسبت به امکانات حال حاضر یا حتی تکنولوژی‌های پیشرفته آینده، انسان قادر نخواهد بود تا بدین شکل در فضا سفر کند چراکه این کار باعث نابودی سفینه و همچنین سرنشینان آن می‌شود. این به معنای آن است که سفرهای فضایی و سریع در فیلم‌های برجسته‌ای همچون «میان‌ستاره‌ای» یا فیلم «به سوی ستارگان» و همچنین آثار جنگ ستارگان (Star Wars) به دور از واقعیت هستند.

جدا از مسئله محدودیت سرعت، نکته دیگری وجود دارد که بسیاری از فیلم‌ها آن را نادیده می‌گیرند و آن این است که فضا مملو از تشعشعات مرگبار و سرطان‌زا است. با وجود اینکه ممکن است بتوان با وسایلی مقدار تشعشعات را کاهش داد اما نمی‌توان آن را کاملا حذف کرد. از همین رو کسانی که به مدت طولانی درون فضا سفر می‌کنند یا در کپسول‌های خواب هستند، همانند بسیاری از آثار کلاسیک همچون بیگانه (Alien)، در واقعیت تحت تاثیر مقدار کشنده‌ای از تشعشعات قرار می‌گیرند.

سیاه‌چاله‌ها

سیاه‌چاله‌ها برای چندین دهه است که در آثار علمی-تخیلی موضوعاتی داغ به شمار می‌روند و اینکه این فیلم‌ها تا چه اندازه آن‌ها را درست به تصویر کشیده‌اند نیز همیشه بحث‌برانگیز بوده است. فیلم استار ترک (Star Trek) محصول سال ۲۰۰۹ میلادی یک سیاه چاله را با استفاده از جلوه‌های ویژه به نمایش در آورده بود که شبیه به طوفانی بسیار روشن به نظر می‌رسید.

در این فیلم، سفینه موفق شد با ایجاد انفجار در موتور محرک خود از جاذبه این سیاه‌چاله بگریزد. اما مشکلی بزرگ در این رابطه وجود دارد. در فضا اتمسفری وجود ندارد که بتوان یک موج شوک دفع‌کننده ایجاد کرد، از همین رو،‌ چنین انفجاری هیچ نتیجه‌ای در بر نخواهد داشت. در حقیقت، دانشمندان هیچ گونه شواهدی پیدا نکردند که بتواند از فاصله نزدیک از جاذبه سیاه‌چاله گریخت.

سیاه چاله در فیلم «میان‌ستاره‌ای» کاملا علمی است

فیلم «میان‌ستاره‌ای» محصول سال ۲۰۱۴ میلادی ساخته کریستوفر نولان (Christopher Nolan) رویکرد بسیار علمی در رابطه با سیاه‌چاله‌ها دارد. این فیلم به خوبی توانسته ظاهر کلی یک سیاه‌چاله را به تصویر بکشد که در نهایت در سال ۲۰۱۹ میلادی به تایید دانشمندان رسیده بود.

با این حال، دانشمندان در مورد سرنوشت یک شخص پس از وارد شدن به درون یک سیاه چاله به نتیجه‌ای قطعی نرسیدند. برخی از افراد بر این باور هستند که ورود انسان به درون سیاه چاله با نابودی او همراه خواهد بود. پس در این رابطه، فیلم «میان‌ستاره‌ای» جنبه دراماتیک را در پیش گرفته است.

جاذبه

محیط‎‌های بدون جاذبه یا با جاذبه اندک همیشه در آثار علمی-تخیلی به تصویر کشیده می‌شوند اما این موضوع همیشه بحث‌برانگیز بوده است. فیلم «آرماگدون» محصول سال ۱۹۹۸ میلادی ساخته مایکل بی (Michael Bay) برداشتی جسورانه و غیرعلمی نسبت به قانون جاذبه داشت.

در این فیلم، دو سفینه روی سیارکی به اندازه تگزاس فرود می‌آیند که بر اساس نظر دانشمندان، این سیارک آن چنان جاذبه‌ای ندارد که بتواند این سفینه‌ها را روی سطح خود نگه دارد. در ادامه فیلم نیز بحث جاذبه بارها نقض می‌شود. فضانوردان در بیرون سفینه جاذبه اندکی را حس می‌کنند اما جاذبه در داخل سفینه همانند زمین است که غیرمنطقی به نظر می‌رسد.

فیلم «جاذبه» ساخته آلفونسو کوارون (Alfonso Cuarón) نیز همانند فیلم «میان‌ستاره‌ای» رویکرد علمی نسبت به جاذبه و فیزیک نجومی دارد و همچنان عاری از اشتباه نیست. در دلخراش‌ترین صحنه فیلم، یکی از فضانوردان برای اینکه دیگری را نجات بدهد، طناب متصل به خودش را قطع می‌کند. بنابر نظر برخی از دانشمندان، این کار اصلا لزومی نداشته و این فضانورد می‌توانست خودش و فضانورد دیگر را با یک کشش ساده در طناب خود نجات بدهد.

صدا در فضا

 یکی از اشتباهات رایج و بسیار واضح در فیلم‌ها و سریال‌های علمی تخیلی نیز وجود صدا در فضا است که شامل صدای انفجارها، سفینه‌ها و لیزرها می‌شود. موج‌های صدا برای پخش شدن نیازمند واسطه‌ای همچون مولکول‌های موجود در جو هستند و از آنجا که فضا خلاء است، پس پخش شدن صدا غیرممکن خواهد بود. با این حال، بسیاری از آثار علمی-تخیلی این اشتباه بزرگ را تکرار می‌کنند تا جنبه نمایشی بیشتری به خود بدهند.

در فیلم «آرماگدون» دو سفینه به سطح سیارک نزدیک می‌شوند و در همین نیز می‌توان صدای برخورد صخره‌ها و سنگ‌ها را شنید که درون خلاء امری غیرممکن است. فیلم کلاسیک جنگاوران اخترناو (Starship Troopers) نیز نمونه دیگری است که در آن، آتش پلاسما و سفینه‌های نابود شده صداهایی تولید می‌کنند. فیلم‌های «جنگ ستارگان» نیز برای تماشایی‌تر کردن صحنه‌های تعقیب و گریز و نبرد در فضا، صدای لیزر و انفجارها را درون خود جای داده که در حقیقت و در فضای خلاء کاملا غیرممکن است.

لباس فضانوردی

یکی از طراحان لباس ناسا به این موضوع اشاره کرده که لباس‌های فضانوردی یا فضا جامه‌ها بسیار ضخیم و بزرگ هستند و در اغلب موارد نیز برای پوشیدن آن‌ها به تلاش دو نفر نیاز است. این لباس‌ها برای حفاظت از فضانوردان در برابر نوسانات شدید دمایی و مقادیر کشنده تشعشعات بدین صورت ساخته می‌شوند و پوشیدن آن به شکل صحیح نیازمند زمان و تلاش زیادی است. علاوه بر آن، باید به دقت درزهای احتمالی آن نیز مورد بررسی قرار بگیرد.

در دنیای آثار علمی تخیلی، فضا جامه‌ها اغلب به دلایل مختلف غیر واقع‌گرایانه به تصویر کشیده می‌شوند. به عنوان مثال، در فیلم مریخی (The Martian) شخصیت اصلی به دفعات زیادی لباس فضانوردی خود را به تن می‌کند و در سطح مریخ به گردش مشغول می‌شود، در صورتی که در واقعیت، این کار بسیار دشوار و زمان‌بر خواهد بود.

نبردها در فضا

فیلم‌ها و سریال‌های علمی تخیلی برای سکانس‌های دراماتیک جنگی و انفجارهای بزرگ خود شناخته می‌شوند و همین باعث شده تا این سکانس‌ها غیرواقعی باشند. از آنجا که فضا خالی از اکسیژن است، پس انفجارهای واقعی در فضا در مقایسه با انفجارهایی که در جو زمین رخ می‌دهند، کم رنگ‌تر خواهند بود.

با اینکه خود سفینه‌ها دارای مقدار زیادی اکسیژن هستند که می‌توانند موجب انفجار و احتراق شوند اما آن انفجارهای بسیار دراماتیک و خارق‌العاده عمدتا تنها به دنیای آثار علمی تخیلی تعلق دارند و انفجار سفینه‌های مختلف در فضا در فیلم‌های «جنگ ستارگان» و «استار ترک» هیچ کدام زمینه علمی ندارند. علاوه بر این، شنیدن صدای این انفجارها نیز آن‌ها را غیرمنطقی‌تر کرده است.

جدا از این موارد، در آثار علمی-تخیلی به خصوص فیلم‌های «جنگ ستارگان» حرکت فضاپیماهای جنگی در داخل فضا بسیار سریع به تصویر کشیده می‌شوند که برای بیننده بسیار خارق‌العاده و تماشایی به نظر می‌رسد و شبیه به نبرد جنگنده‌ها در جو زمین است. در واقعیت این گونه نخواهد بود. در حقیقت، نبردهای فضایی بسیار آرام و حساب‌شده خواهند بود. فضاپیماها برای سفر در فضا باید مسیر مشخصی را دنبال کنند و همین باعث می‌شود که حمله آن‌ها قابل پیش‌بینی باشد. از سوی دیگر برای مقابله با حملات نیز باید محاسبات بسیار پیچیده و زمان‌بری انجام داد.  

خورشید

اگر از اکثر افراد یا سازندگان فیلم‌هایی همچون آفتاب (Sunshine) و گرین لنترن (Green Lantern) سوال کنید که خورشید را برای شما به تصویر بکشند، به احتمال فراوان آن را به صورت یک دایره زرد و آتشین ترسیم می‌کنند. در واقعیت، خورشید نه زرد رنگ است و نه آتشین.

بنابر اطلاعات ناسا، درخشش چشمگیر کیهانی خورشید نتیجه برخورد پروتون‌ها به یکدیگر درون بدنه گازی این ستاره است. این اتفاق به نام هم‌جوشی شناخته می‌شود و به هنگام هر برخورد نیز مقداری انرژی آزاد می‌شود. بر خلاف آتش، برای این هم‌جوشی نیازی به اکسیژن نیست. با اینکه خورشید به چشم انسان به رنگ زرد به نظر می‌رسد اما رنگ واقعی آن سفید است. در حقیقت، برخورد نور خورشید با اتمسفر زمین باعث زرد شدن آن می‌شود.

کمربند سیارک‌ها

با اینکه هدایت هر وسیله نیازمند سطح مناسبی از تخصص فنی است اما اینکه یک خلبان فضایی برای عبور از منطقه‌ای پر از اجسام فضایی همچون کمربند سیارک‌ها در بین فاصله مریخ و مشتری تخصص و مهارت بسیار زیادی نیاز دارد، کاملا گمراه‌کننده است. در واقعیت، سیارک‌ها و سنگ‌ها در فضا با فاصله بسیار زیادی از یکدیگر قرار دارند که احتمال برخورد سفینه فضایی با آن‌ها بسیار اندک است.

از سوی دیگر، معمولا در سفرهای فضایی، به خوبی مسیر حرکت سفینه مورد بررسی قرار می‌گیرد و تمام موانع سر راه آن نیز به خوبی تشخیص داده می‌شوند. پس حرکت سفینه‌ها در بین سیارک‌ها همچون حرکت ماشین‌ها در فیلم‌های «سریع و خشن» غیرمنطقی است.

انسان بدون لباس در فضا

فیلم یادآوری کامل (Total Recall) به بینندگان نشان می‌دهد که یک انسان بدون لباس یا کلاه فضانوردی در فضا منفجر می‌شود که غیرمنطقی است. مطمنئا حضور در فضا بدون لباس فضانوردی تجربه ناخوشایندی خواهد بود اما این کار منجر به از هم پاشیدن بدن انسان نمی‌شود. در حقیقت، یک انسان بدون لباس فضانوردی بلافاصله از هم نمی‌پاشد یا یخ نمی‌زد بلکه اتفاقات وحشتناک درون بدن او رخ می‌دهند.

عدم تعادل فشار بین فضا و داخل بدن برای انسان قابل تحمل است اما این نبود اکسیژن است که منجر به مرگ انسان در فضا می‌شود. البته ناگفته نماند که تغییر فشار ناگهانی نیز می‌تواند راه بسیار بدی برای مردن باشد. این تغییر فشار باعث می‌شود که اکسیژن درون ریه انسان به سرعت پراکنده شود و این کار پارگی ریه، انسداد عروق خونی و در نهایت مرگ را به همراه دارد. دانشمندان بر این باور هستند که انسان در این شرایط نهایت تا یک دقیقه زنده می‌ماند.

نیمه تاریک ماه

نیمه تاریک ماه، اصطلاحی است که در فرهنگ عامه مردم همه‌گیر شده است و در اکثر فیلم‌ها نیز به آن پرداخته می‌شود. در حقیقت، مقدار زمانی که طول می‌کشد ماه به دور خودش بچرخد، همان اندازه‌ای است که به طور سیاره زمین می‌چرخد و همین سبب شده تا نیمی از آن همیشه به سمت زمین و نیمی دیگری از آن پشت به زمین باشد.

این به معنای آن نیست نیمه‌ای از ماه که از روی سیاره زمین دیده نمی‌شود، مکانی همیشه سرد و تاریک است. در حقیقت، تصاویر و تحقیقات علمی ثابت کرده‌اند که این بخش از ماه نیز به همان اندازه نیمه دیگر آن، نور خورشید را دریافت می‌کند. در حقیقت، نیمه تاریک ماه اصطلاحی اشتباه است و این نیمه هیچ تفاوتی از لحاظ نور با نیمه دیگر ماه ندارد.

ارتباطات سریع و بدون وقفه در فضا

مطمئنا در فیلم‌ها و سریال‌های علمی-تخیلی مشاهده کرده‌اید که خدمه یک سفینه فضایی در فاصله‌ای بسیار دور به راحتی با سیاره زمین یا دیگر سفینه‌ها ارتباط برقرار می‌کنند و هیچ تاخیر و وقفه‌ای در ارتباط آن‌ها وجود ندارد. حتی گاهی اوقات این ارتباطات به هنگام نبردهای فضایی نیز انجام می‌شود. مطمئنا در دنیای واقعی انجام این کار دور از انتظار خواهد بود.

ارتباطات در فضا محدودیت سرعت دارد و آن سرعت نور است. ممکن است این محدودیت در مورد زمین و سفینه‌ها و ایستگاه‌های اطراف آن زیاد نباشد اما برای ارتباط در فواصل دور با تاخیر همراه است. به عنوان مسائل، ناسا تاخیر در ارتباط از زمین با سیاره مریخ را حدود ۲۴ دقیقه تخمین زده است. برای مثالی دیگر نیز می‌توان به فضاپیمای وویجر (Voyager) اشاره کرد که در سال ۲۰۱۵ میلادی در فاصله ۱۹.۵ میلیارد کیلومتری از زمین قرار داشت و رسیدن پیام از آن به زمین حدود ۱۸ ساعت طول می‌کشید.

متوقف شدن ناگهانی در فضا

حتما در آثار علمی تخیلی دیده‌اید که در یک تعقیب و گریز فضایی بین دو فضاپیما، یکی از آن‌ها موتور خود را خاموش می‌کند و بلافاصله متوقف می‌شود و خودش را در پشت یک سیارک مخفی می‌کند. در واقعیت، زمانی که شما موتورهای محرک را خاموش کنید، همچنان به حرکت ادامه خواهید داد و این اولین قانون حرکت نیوتن به شمار می‌رود.

به عنوان مثال، یک خودروی در حال حرکت روی زمین را خاموش کنید و این وسیله همچنان به حرکت ادامه می‌دهد تا در نهایت بر اثر اصطکاک و کاهش نیروی محرکه متوقف شود. با این حال در فضا اصطکاکی وجود ندارد که باعث می‌شود سفینه برای مدتی طولانی به حرکت ادامه بدهد.

در پایان، گاهی اوقات آثار علمی-تخیلی در تضاد با علم قرار دارند. ساخت یک فیلم بسیار دقیق و علمی در مورد فضا بسیار دشوار است و با محدودیت‌های بسیاری مواجه است. در صورت ساخت چنین فیلمی، در آن امکان سفرهای فضایی بسیار دور وجود ندارد و لباس‌های فضانوردی بسیار دست و پا گیر خواهند بود. به نمایش در آوردن نبردهای فضایی بدون انفجارهای بزرگ و صدا نیز اصلا برای بیننده خوشایند نخواهد بود.

پس فیلم‎سازان تصمیم می‌گیرند تا در برخی موارد چشم خود را به روی موضوعات علمی ببندند و بیشتر روی سرگرم‌کننده بودن آثار خود تمرکز کنند چراکه فیلم‌ها و سریال‌ها با اینکه می‌توانند آموزنده باشند اما در کل برای سرگرمی ساخته می‌شوند.

منبع: اسکرین رنت – grunge – thoughtco