شباهت‌های فیلم Dune با سه‌گانه ماتریکس

فیلم Dune و سه‌گانه ماتریکس دارای داستان‌هایی علمی-تخیلی هستند که با هنرهای رزمی ترکیب شده‌اند.

فیلم تل‌ماسه (Dune) و سه‌گانه ماتریکس (The Matrix) شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارند. در این مطلب قرار است به معرفی شباهت‌های بین این آثار بپردازیم. در ادامه همراه با ما باشید.

هشدار اسپویل برای فیلم تل‌ماسه و ماتریکس

فیلم تل‌ماسه محصول سال ۲۰۲۱ میلادی و ساخته دنیس ویلنوو (Denis Villeneuve) است. این فیلم بر اساس رمانی به همین نام محصول سال ۱۹۶۵ میلادی است. این فیلم همانند رمان، یک حماسه علمی-تخیلی گسترده است که در آن، هنرهای رزمی، فلسفه، فرا بشریت، سیاست، جاسوسی، تکنولوژی‌های پیشرفته و جامعه شناسی با یکدیگر ترکیب شده‌اند.

فیلم‌های ماتریکس و همچنین فیلم‌های دیگری همچون جنگ ستارگان (Star Wars)، ایان فلاکس (Aeon Flux) و وارهمر ۴۰ هزار (Warhammer 40K) و تعداد دیگری فیلم از این ترکیب بهره گرفته‌اند. این واقعیت که رمان تل‌ماسه بسیار قبل‌تر از ساخت این فیلم‌ها منتشر شده، نشان دهنده ذهن خلاقانه نویسنده آن یعنی فرانک هربرت (Frank Herbert) است.

سه‌گانه ماتریکس از لحاظ داستانی و عناصر داخل آن دارای شباهت‌هایی با رمان تل‌ماسه است. با اینکه در ابتدا ممکن است این شباهت‌ها واضح نباشند اما زمانی که بتوان ارتباط‌ها میان این دو مجموعه را پیدا کرد، این شباهت‌ها بیشتر نمایان می‌شوند.

شباهت‌های میان فیلم و رمان تل‌ماسه با مجموعه ماتریکس را عمدتا می‌توان در شخصیت اصلی آن‌ها مشاهده کرد. در حقیقت، نئو و پاول آتریدس سفرهای مشابهی را سپری می‌کنند. در این مطلب قرار است به شباهت‌های میان این دو اثر بپردازیم.

شخص برگزیده

پاول آتریدس پسر یک دوک از جهانی دیگر است که به عنوان شخص برگزیده در میان فرمن‌های بومی سیاره آراکیس پذیرفته شده است. او به نام لسان الغیب شناخته می‌شود که به معنای موعودی از دنیای دیگر است. در سه‌گانه ماتریکس، نئو نیز یک شخص بیگانه است که در نهایت به عنوان شخص موعود در میان زایون، آخرین شهر بازمانده بشریت پذیرفته می‌شود.

پاول و نئو هر دو با نام‌های مختلفی نامیده می‌شوند. این نام‌ها مرتبط به سرنوشت آن‌ها برای تبدیل شدن به موعود یا شخص برگزیده است. با اینکه پیام اصلی این دو اثر با یکدیگر تفاوت دارند اما شخصیت‌های اصلی هر دو مجموعه مسیری مشابه را برای تبدیل شدن به شخص موعود سپری می‌کنند.

نابینایی

در دومین کتاب هربرت با عنوان تل‌ماسه: موعود (Dune: Messiah)، یک حادثه اتمی باعث می‌شود تا پاول، بینایی خودش را از دست بدهد. اما او همچنان قادر است تا ببیند چراکه این اتفاق، توانایی او برای علم غیب را بیشتر کرده است. اتفاقی مشابه این نیز برای نئو رخ می‌دهد.

در فیلم‌های ماتریکس، مامور اسمیت یکی از خدمه بخت النصر را به تسخیر در می‌آورد و با یک کابل برق، نئو را کور می‌کند اما نئو با وجود از دست دادن بینایی‌اش، قادر است تا ماشین‌ها و برنامه‌ها را ببیند. همین باعث شکل‌گیری یک نظریه در مورد این فیلم‌ها شده است. بر اساس این نظریه، نئو، افراد و اشیاء را در دنیای فیزیکی همانند کد می‌دیده است، پس دنیای واقعی نیز یک شبیه‌سازی دیگر است.

این توانایی نئو همانند توانایی‌های پیش‌بینی و رویاهای پاول است. رویاهای پاول تضمین شده یا وقایع واقعی نیستند. در حقیقت، علم غیب پاول، گره‎‌های زمان را باز می‌کند و به او این اجازه را می‌دهد تا رویدادهای احتمالی در آینده را مشاهده کند. این توانایی او مشابه توانایی نئو برای پیش‌بینی کارهای ماشین‌ها و برنامه‌ها با خواندن کد آن‌ها است.

خطرات تکنولوژی پیشرفته

اتفاقات فیلم‎‌های ماتریکس در آینده‌ رخ می‌دهند و شخصیت شرور اصلی این فیلم‌ها، یک هوش مصنوعی بسیار پیشرفته است. با اینکه این مجموعه فیلم دارای پیام‌هایی سیاسی و اجتماعی است اما پیام کلی آن، هشداری برای بشریت است تا حواسش به تکیه روز افزون به تکنولوژی‌های پیشرفته باشد.

اتفاقات داستان رمان‌های تل‌ماسه حدود دو هزار سال آینده را روایت می‌کنند که در آن، بشر به قیمت جنگی خونین، توانسته تا بر تکنولوژی‌های پیشرفته فارغ آید. هیچ کامپیوتر و رباتی در دنیای تل‌ماسه وجود ندارند و علت آن، جنگی بوده که به عنوان جهاد باتلرین شناخته می‌شده و چندین نسل در جریان بوده است.

این جنگ زمانی شروع شده که برخی از انسان‌ها روی ماشین‌های متفکر حساب باز کرده‌اند و برخی دیگر، این اتکا به ماشین‌ها را به عنوان ضرری به رشد بشریت می‌دیده‌اند. گروه دوم برنده این جنگ بوده و نتیجه آن نیز نابودی تمام ماشین‌هایی بوده است که دارای قدرت تفکر بوده‌اند.

شش رمان ابتدایی مجموعه رمان‌های فرانک هربرت جزئیات اندکی در مورد این جنگ بزرگ بازگو کرده‌اند. می‌توان این جنگ را همانند رویدادهایی دانست که در فیلم‌های ماتریکس در جریان هستند. با اینکه دنیای این دو اثر با یکدیگر متفاوت هستند اما رویدادهای درون فیلم‌های ماتریکس را می‌توان همان جهاد باتلرین دانست.

شباهت رابطه ماشین‌ها و کرم‌های ماسه‌ای با انسان‌ها

مجموعه فیلم‌های ماتریکس این ایده را مطرح می‌کند که انسان‌ها و ماشین‌ها باید به طور مسالمت آمیز در کنار یکدیگر زندگی کنند. در مجموعه فیلم‌های ماتریکس و با توجه به کشمکش‌های طولانی میان هوش مصنوعی و بشریت، سخت است که متوجه شد کدام یک از آن‌ها کنترل را در دست دارد.

این موضوع را می‌توان در فیلم تل‌ماسه و رابطه میان بشریت با کرم‌های ماسه‌ای مشاهده کرد. کرم‌های ماسه‌ای، تنها منبع اسپایس هستند. این ماده بسیار اعتیادآور به افراد عمر طولانی و هوشیاری بالا عطا می‌کند و همچنین سفر در فضا را ممکن می‌سازد. از همین رو، کرم‌های ماسه‎‌ای برای فرهنگ و اقتصاد سیاره آراکیس بسیار حیاتی هستند.

در همین حین، رویای ساکنان سیاره آراکیس یعنی فرمن‌ها برای داشتن سیاره‌ای پر از دریاچه و اقیانوس به جای بیابان‌های غیر قابل سکونت، می‌تواند برای کرم‌های ماسه‌ای بسیار مرگبار باشد. تنها مقدار اندکی از آب می‌تواند برای این کرم‌های غول پیکر بسیار کشنده باشد.

هم زیستی میان فرمن‌ها و کرم‌های ماسه‌ای بازتاب کننده این مسئله است که در فیلم‌های ماتریکس، چه کسی کنترل را در دست دارد. برنامه ماتریکس در عین خدمت به انسان‌ها، آن‌ها را به بردگی گرفته است و احتمالا این برنامه از تلاش‌های ترکیبی هوش مصنوعی و انسان‌ها ساخته شده است.

علم غیب

در بخش‌های پایانی سه‎‌گانه ماتریکس و زمانی که نئو به شخص موعود تبدیل شد، او قادر بود تا همانند اوراکل، رویاهایی از آینده را مشاهده کند. قدرت‌های پیش‌بینی آینده اوراکل و نئو همانند علم غیبی است که در اختیار پاول آتریدس قرار دارد. اوراکل از این توانایی به عنوان بینش یاد می‌کند.

علاوه بر این، گفتگوی نئو با اوراکل به این موضوع اشاره کرد که این توانایی باید در تعادل قرار داشته باشد. بنابر گفته‌های او، توانایی دیدن اتفاقات آینده می‌تواند عواقبی برای یک فرد یا یک برنامه و حتی سیر تکاملی بشریت داشته باشد. در مورد علم غیب پاول آتریدس در مجموعه تل‌ماسه نیز این موضوعات مطرح می‌شوند. در کل، نئو و پاول هر دو در پایان سفر خود دانایی کاملی بدست می‌آورند اما توانایی‌های آن‌ها برای آینده‌نگری در عین مفید بودن، مسئولیت سنگینی به شمار می‌رود که آن‌ها باید به دوش بکشند.

در هر دو مجموعه تل‌ماسه و ماتریکس، علم غیب و توانایی دیدن آینده، به عنوان وسیله‌ای برای بررسی بار مسئولیت و پیامدهای قدرت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در هر دو مجموعه، نشان داده شده که این توانایی باعث می‌شود تا فرد احساس کند که کنترل اوضاع را در دست دارد.

با اینکه مجموعه تل‌ماسه با مجموعه ماتریکس دارای داستان متفاوتی هستند اما این دو در عناصر، موضوعات کلی و پیام اصلی خود دارای شباهت‌هایی هستند که نمی‌توان آن‌ها را انکار کرد. نظر شما در مورد شباهت‌های میان دو این مجموعه چیست؟