روزی‌‌ روزگاری: سفر در مکان | نقد و بررسی عنوان Portal

۱۹ اکتبر ۱۹۹۸ میلادی بود که یک بازی ویدئویی به نام نیمه‌عمر (Half Life) به بازار عرضه شد. بازی در سبک تیراندازی اول‌شخص و با موتور سورس ساخته شده بود، که بستری عالی برای بازی‌سازی به شمار می‌رفت. مهم‌ترین مشخصه این موتور بازی‌سازی، فیزیک قدرتمند آن بود. بازی نیمه‌عمر، داستانی علمی تخیلی داشت که نویسندگان بازی وقایع و حوادث تأثیرگذار و عمیقی را در آن قرار داده بودند. شرکت Valve نیز به زیبایی هر چه تمام‌تر بازی را ساخته بود. این عنوان از وب‌سایت‌های بزرگ دنیا نمرات فوق‌العاده‌ای گرفت. از جمله وب‌سایت سخت‌گیر گیم‌اسپات که به آن نمره عالی ۹/۴ داد و این عنوان را در بین برترین عناوین تاریخ بازی‌های رایانه‌ای قرار داد و این گونه بود که نیمه‌عمر، تبدیل به فرنچایزی مشهور و محبوب در تاریخ بازی‌های رایانه‌ای شد. در بازی Half Life گیمر نقش دکتر گوردون فریمن را به دست می‌گیرد، او یک دانشمند فیزیک نظری است که باید راه فرار، از یک آزمایشگاه مخفی را بیابد. او همچنین در تلاش است، تا به جبران خسارات ناشی از تحقیقاتی سری بپردازد. تحقیقاتی که به اشتباه موجب ایجاد پورتالی به جهان موجودات عجیب‌الخلقه‌ شده اند. موجوداتی که قصد نابودی بشر را دارند. نویسندگان این عنوان علاوه بر نوشتن خط داستانی نیمه‌عمر، برای آن جهانی نیز خلق کرده بودند. تجربه نشان داده است که هر گاه ابتدا برای یک عنوان، جهان و تاریخ و وقایع و دنیای مخصوصی خلق می‌شود و سپس حوادث در آن بستر شکل می‌گیرد، داستان‌ها استخوان‌دارتر بوده و وقایع با یکدیگر هماهنگی بیشتری دارند و باورپذیرتر خواهند بود. داستان نیمه‌عمر اکثراً در سازمانی به نام Black Mesa سپری می‌شود و بر آن تمرکز دارد. گیم‌پلی Half Life تنها در تیراندازی و کشتن خلاصه نمی‌شود، بلکه در آن  معماهایی از قبیل استفاده از جعبه‌های اطراف به منظور ساختن راه‌پله‌ای کوچک برای رفتن به بخش‌های دیگر و یا استفاده از محیط بازی برای کشتن دشمنان (از جمله کشیدن سوپاپ بخار آب و پاشیده شدن آب جوش بر روی دشمنان و …) وجود خواهند داشت. در اواخر بازی، بازی باز لباس H.E.V را دریافت خواهد که به او قابلیت پرش بلند را خواهد داد و معماهایی نیز با استفاده از این قابلیت در بازی تعبیه شده است. این معماها اگر چه به گیم‌پلی بازی تنوع می‌دهند، اما خیلی سخت و تخصصی نیستند.

بیایید لحظه‌ای خود را جای تصمیم گیران و مدیران و سازندگان استودیوی Valve قرار دهیم. چه چیزهایی در اختیار داریم؟ یک جهان عالی با داستانی محشر، یک موتور بازی‌سازی قدرتمند با فیزیک بسیار قوی و در نهایت علم. می‌توان گفت دانش و علم فیزیک در تمام اجزای بازی جریان دارد(از اسم بازی و لوگوی بازی و حوادث و محیط بازی و شخصیت‌ها و …). حال به این ابزار، کافی است علاقه به معما و مخصوصاً معماهای فیزیکی و همچنین ایده‌ای ناب نیز اضافه شود تا یک شاهکار دیگر نیز شکل بگیرد. آن شاهکار چیزی نیست جز بازی درگاه و یا همان Portal  که در سال ۲۰۰۷ میلادی، در ژانر شوتر تک‌نفره و معمایی(از نوع فیزیکی) به بازار عرضه شد. شرکت فوق‌العاده Valve، بازی را با موتور سورس توسعه داده و در مجموعه استثنایی Orange Box  به همراه چند عنوان دیگر به بازار عرضه کرد. بازی Portal به غیر از رایانه‌های شخصی، بر روی پلتفرم‌های دیگری نیز همچون Xbox 360 ، Play Station 2 و سیستم‌عامل‌های Mac OS ، Linux و Android نیز عرضه شده است.

سوال ساده در حد مرحله اول بازی : پورتال دیگر(پورتال نارنجی) کجا قرار دارد ؟ اگر الان نمی‌توانید پاسخ دهید احتمالا بعد از خواندن مقاله خواهید توانست

عنوان درگاه و یا Portal با بیدار شدن بازی باز، در نقش دختری به نام شل(Chell) از تختخوابی با عنوان Relaxation Vault آغاز می‌شود (این بخش داستان بازی را تا حدودی لو خواهد داد لذا خطر لوث شدن داستان وجود دارد). این تخت خواب برای استراحت‌های طولانی طراحی شده است(در حد چند ماه و حتی چند سال). در درون اتاقکی که در آن قرار داریم، یک رادیو و یک توالت فرنگی قرار دارد. Glados (در ادامه در مورد Glados توضیح داده خواهد شد) به شل سلام کرده و ناگهان درگاهی بر روی دیواره Relaxation Vault ایجاد خواهد شد. دایره‌ای نارنجی رنگ که وقتی به داخل آن برویم از دایره آبی رنگ دیگری که در دیواری بیرون از اتاقک استراحت قرار دارد بیرون خواهیم آمد. در واقع این دایره‌ها همان درگاه‌ها و یا Portalهایی هستند که مبنا و هسته معماهای بازی را شکل می‌دهند. تمام تجهیزاتی که در بازی مشاهده خواهید کرد توسط شرکتی به نام Aperture ساخته شده است.  بازی نیز در مکانی به نام Aperture Science Enrichment Center (مرکز غنی‌سازی علمی اپرچر جریان دارد).  Aperture رقیب شرکت Black Mesa به شمار می‌رود و زودتر از آن به فناوری به وجود آوردن Portalها دست پیدا کرده است. این شرکت در دهه ۱۹۵۰ میلادی با استفاده از تکنولوژی تونل‌سازی کوانتومی به این فناوری دست پیدا می‌کند. (تونل‌سازی کوانتومی، مبحث علمی بسیار جالب و جذاب و البته سختی است که خب من نه صلاحیت تشریح آن را دارم و نه توانایی‌اش را اما اگر به این مباحث علاقه‌مندید حتماً در موردش بخوانید). همان طور که بالاتر اشاره شد، با بیدار شدن از تخت، هوشی مصنوعی با نام Glados به ما خوش‌آمد خواهد گفت. Glados سیستم پردازشی اصلی شرکت Aperture به حساب آمده که نسخه اولیه آن در سال ۱۹۸۲ تولید شده، اما بعدها با تزریق ژن انسان به آن(ژن افرادی مهم از جمله مؤسسان Aperture) حالتی انسان‌گونه نیز به خود گرفته است. هدف از تولید این هوش مصنوعی، تسریع روند پیشرفت شرکت و غلبه به شرکت رقیب یعنی Black Mesa بوده است. او پس از خوش‌آمد گویی عنوان می‌کند که باید برای گذراندن تست‌هایی آماده شویم و این گونه است که روند بازی Portal 1 آغاز خواهد شد.این که شل(Chell) یا همان کاراکتر اصلی بازی کیست. این که چرا شخص او قرار است تست‌های شرکت Aperture را انجام دهد و این که چه هدفی پشت این تست‌ها قرار دارد همه و همه بی‌نهایت غافلگیرکننده ، درگیرکننده و جذاب خواهند بود. قطعاً نکات علمی داستان و همچنین پشت‌پرده ماجرا بسیار جذاب بوده و می‌توان با گذاشتن زمان و تحقیق بیشتر در موردشان دانست اما اگر کسی علاقه‌ای به این موارد نداشته باشد هم خواهد توانست تا حد زیادی از معماهای جذاب و فیزیک عالی بازی که در ادامه به آن‌ها خواهم پرداخت لذت کافی را ببرد.

Relaxation Vault

خب! برویم سر گیم‌پلی بازی که مهم‌ترین بخش آن نیز به شمار می‌رود. بازی همان طور که پیش‌تر نیز اشاره شد، در سبک شوتر اول‌شخص و پازل فیزیکی خواهد بود. اگر با شنیدن کلمه شوتر، انتظار دیدن سلاح‌های گوناگون در بازی را دارید، باید بگویم که در Portal نه خبری از تیراندازی خواهد بود و نه خبری از کشت و کشتار ، نه کاورگیری خواهید کرد و نه هدشات. تنها اسلحه گیمر در بازی، وسیله‌ای است به نام Aperture Science Handheld Portal Device از ساخته‌های شرکت Aperture. کار با این اسلحه بدین گونه است که دو گلوله از آن بر روی دیوار یا سقف و یا کف زمین در دو نقطه مختلف شلیک خواهد شد تا بتوان دو درگاه یا همان Portal ایجاد کرد. سپس می‌توان درون یکی وارد شد و از دیگری خارج شد. این مکانیزم هسته اصلی معماهای بازی را شکل خواهد داد. در واقع ایده‌ی انتقال و پورت شدن (دور نوردی) ایده‌ای است که پشت معماهای بازی قرار دارد. ترکیب این امکان با علم فیزیک و مشخصات سرعتی (مانند سرعت و شتاب) هسته اصلی معماهای بازی را تشکیل خواهند داد. بازی‌های معمایی زیادی هستند که اتفاقاً معماهای سخت و بسیار چالشی‌ای دارند، اما هیچ‌گاه جذاب نیستند. برای مثال ممکن است در محیطی کلی اجسام به صورت شلخته قرار داشته باشند و بازی باز وظیفه داشته باشد، آن‌ها را یکی یکی بدون منطق امتحان کرده تا به نتیجه‌ای برسد و یا معماهایی هستند که خیلی اوقات باید شانسی حل شوند و خود بازی باز هم نخواهد فهمید چگونه آن را حل کرده است. معماهای بازی Portal به هیچ عنوان این گونه نخواهند بود. بازی پله پله با معماهای خود، به شما درک فیزیکی‌ای از پورتال‌ها و مشخصات حرکتی خواهد داد به گونه‌ای که لذت بسیاری خواهید برد. اگر از دوست‎‌داران فیزیک (به خصوص بخش سینماتیک از شاخه مکانیک) باشید لذت بسیار زیادی خواهید برد و اگر هم این گونه نباشد پیش خود خواهید گفت، فیزیک چقدر به صورت عملی و شهودی جذاب بوده و چرا این گونه آن را به من نشان نداده‌اند؟

نه تنها ماده از پورتال عبور می‌کند، بلکه نور نیز از آن می‌گذرد و در نتیجه : در پورتال نارنجی چیزی را خواهیم دید که اگر پورتال آبی یک چشم بود می‌دید و برعکس.

هنگامی که با سرعت و زاویه به خصوصی نسبت به سطح یک درگاه، وارد آن می‌شوید، در هنگام خروج از درگاه دیگر نیز همان سرعت اولیه و زاویه را خواهید داشت و خب اگر پرتال خروجی را در جایی قرار دهید که با سطح زمین فاصله دارد و بر روی هوا باشید شتاب گرانش نیز به شما اعمال خواهد شد. با توجه به محیط‌های وسیع و بزرگ بازی گاهی اوقات نیاز است تا شخصیت اصلی بازی در ارتفاع بسیار زیادی سقوط کرده که طبیعتاً در حالت عادی باید با مرگ او همراه باشد اما کفش مخصوصی که برای او تعبیه شده باعث می‌شود او به راحتی بتواند این کار را انجام دهد. این کفش Long Fall Boot نام دارد و توسط شرکت Aperture برای تست کننده‌ها ساخته شده است. در تصاویری که در ادامه خواهید دید چند تا از معماهای بسیار ابتدایی و ساده بازی هم مشخص شده‌اند تا با آن‌ها بیشتر آشنا شوید. قابل ذکر است که در بازی می‌توان بسیاری از اشیا را هم بلند کرده و درون پرتال‌ها انداخت و تنوع معماها با این قابلیت بیشتر نیز خواهند شد.(خطر اسپویل) این تست‌ها ادامه خواهند یافت، تا این که اتفاقی کل جریان بازی را تغییر می‌دهد و در نتیجه آن تلاش برای موفقیت به تلاش برای فرار از این مجموعه تبدیل خواهد شد که خب بهتر است خودتان تجربه کنید. تجربه بازی در حالت عادی بین ۳ تا ۵ ساعت زمان خواهد برد. اما اگر جزو افرادی باشید که باید ته و توی همه چیز را دربیاورند و محیط را تا حد امکان زیر و رو و واکاوی کنند، بازی می‌تواند تا ده ساعت نیز شما را سرگرم نماید.

یک معمای ساده و یک معما با سختی متوسط از بازی Portal که با در نظر گرفتن شتاب گرانش (g=9.81) و همچنین به وجود آوردن پرتال در هوا حل خواهد شد.

در مورد گرافیک بازی نیز چه از لحاظ فنی و چه هنری، باید آن را تحسین کرد. بازی برای حدود ۱۱ سال پیش است اما اگر آن را اکنون تجربه کنید، به هیچ وجه از کیفیت بافت‌ها و گرافیک بازی گله‌ای نخواهید داشت و این به خاطر اتمسفر و جو بی‌نهایت خوب شرکت Aperture و طراحی عالی‌ای است که روی آن انجام گرفته. قطعاً تعدادی طراح دکوراسیون داخلی شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ در طراحی محیط Portal به کار گرفته شده‌اند. پوسترهای تبلیغاتی داخل سازمان از کیفیت بسیار بالایی برخوردار بوده و بسیار مفهومی طراحی شده‌اند. در بازی هیچ گونه باگی را مشاهده نخواهید کرد که خب ارزش این امر برای یک بازی فیزیک محور که حرکت در فضای سه بعدی(هم بر روی زمین و هم هوا) صورت می‌گیرد بسیار ارزشمند است. فیزیک بازی شاهکار بوده و هیچ کجا کوچک‌ترین احساسی مبنی بر غیرواقعی بودن حرکات نخواهید داشت. جدا از طراحی هنری و بصری بازی، باید به طراحی تجهیزات و وسایل بازی نیز اشاره کرد. تمام تجهیزات کامل علمی و اصولی طراحی شده است. کافی است سری به فضای اینترنت زده و نام وسایل موجود در بازی را Search کنید. اطلاعاتی از آن‌ها به دست خواهید آورد که واقعاً باور خواهید کرد که این وسایل واقعی‌اند. فونت‌های بازی و پوستر خود بازی هم واقعاً محشر است و نمی‎‌‌شود به آن اشاره نکرد. طراحی اسلحه بازی و همچنین پورتال‌های ایجاد شده بر روی دیوارها هم بسیار خوب صورت گرفته است. صداگذاری و موسیقی‌های بازی نیز علاوه بر این که هیچ ضعفی ندارند، بلکه به فضاسازی بازی نیز کمک بسیاری می‌کنند. به ویژه صدای گلادوس که روبات و یا هوش مصنوعی بازی بوده و الن مک‌لین با کمک افکت‌های کامپیوتری به زیبایی هر چه تمام‌تر از عهده گویندگی آن برآمده است.

سمت چپ: طرح روی جلد بازی | سمت راست : اگر یک اسلحه پورتال داشتیم، چه کارهایی می توانستیم با آن انجام دهیم : دیدن پشت خودمان در آینه( به درد سلمونی هم می‌خوره) ، لیسیدن آرنجمان ، خاراندن پشت ، سقوط آزاد تا بی نهایت! ، و حلقه زدن (اگه شما هم ایده‌ای دارین که قابل انتشار باشه!!! مطرح کنین خوشحال می‌شیم)

معماهای فیزیک محور بسیار جذاب ، داستان قوی و درگیر کننده ، محیط‌های گیرا و زیبا، طراحی مراحل فوق‌العاده، صداگذاری و موسیقی خوب به همراه فیزیک بسیار عالی بازی همه و همه در بازی Portal 1 گرد هم آمده‌اند تا چند ساعت به یاد ماندنی را برایتان رغم بزنند. اگر از علاقه‌مندان مباحث علمی به ویژه فیزیک و بخش انتقال و دور نوردی و Portalها و همچنین فیزیک حرکتی هستید، تجربه این بازی برایتان بی‌نهایت لذت‌بخش خواهد بود و اگر هم جزو این افراد نیستید، برای اتمام این عنوان هیچ مشکلی نخواهید داشت و باتجربه این بازی، قطعاً نسبت به بسیاری از افراد دیگر، درک شهودی و ذهنی بیشتری از مباحث ذکر شده پیدا خواهید کرد.