نقد فیلم برادران لیلا | درام اجتماعی پرشور

فیلم برادران لیلا اثر جدید سعید روستایی است که در جشنواره فیلم کن ۲۰۲۲ میلادی رقابت می‌کند.

یکی از بهترین فیلم‌های جنایی چند سال اخیر، فیلم پلیسی و درام متری شش و نیم (Just 6.5) به نویسندگی و کارگردانی سعید روستایی بود. اتفاقات فیلم «متری شش و نیم» در تهران رخ می‌دهد که در آن، پلیس سعی دارد جلوی فساد و اعتیاد را بگیرد و اوضاع شهر را کنترل کند. این فیلم، اثری هیجانی، پیچیده و اکشن بود که همانند آن دیگر در هالیوود ساخته نمی‌شود. فیلم «متری شش و نیم» را می‌توان با سریال برجسته شنود (The Wire) مقایسه کرد.

سومین فیلم سعید روستایی به نام برادران لیلا (Leila’s Brothers) نیز همانند فیلم «متری شش و نیم» اثری حماسی است که داستان خانواده‌ای از طبقه کارگر را روایت می‌کند. این فیلم در جشنواره کن سال ۲۰۲۲ میلادی اکران می‌شود و امید می‌رود که بتواند عملکرد بسیار خوبی داشته باشد و مورد تحسین منتقدان قرار بگیرد.

اطلاعات فیلم برادران لیلا

• بازیگران: ترانه علیدوستی، نوید محمدزاده، پیمان معادی، سعید پورصمیمی، محمد علی‌محمدی و فرهاد اصلانی
• کارگردان و نویسنده: سعید روستایی
• مدت زمان: دو ساعت و ۴۵ دقیقه

فیلم «برادران لیلا» همانند رمانی بزرگ و قرن نوزدهمی نوشته زولا یا دیکنز احساس می‌شود که در داستانی سه ساعته متراکم شده است. این فیلم داستان پنج خواهر و برادر را دنبال می‌کند که سعی دارند در وضعیت اقتصادی دشوار زندگی خود را مدیریت کنند. بازی برجسته بازیگران که برخی از آن‌ها در فیلم «متری شش و نیم» نیز بازی کرده‌اند از جمله نقاط قوت فیلم به شمار می‌رود. فیلم «برادران لیلا» ثابت کرد که سعید روستایی فیلم‌سازی برجسته و ماهر است.

اصغر فرهادی یکی دیگر از کارگردان‌های برجسته ایرانی به شمار می‌رود که همانند سعید روستایی، با پیمان معادی که یکی از بهترین بازیگران ایران محسوب می‌شود، همکاری زیادی داشته است. اصغر فرهادی در فیلم‌هایش بیشتر تمایل دارد تا جستجوگرانه و اشاره‌کننده باشد اما سعید روستایی همه چیز را به شیوه‌هایی بسیار جسورانه به نمایش می‌گذارد و در یکی از همین صحنه‌ها نیز صدها نفر به تصویر کشیده می‌شوند که وسعت آن بسیار شبیه به فیلم‌های سیسیل بی دمیل (Cecil B. DeMille) است. فیلم‌های روستایی، درام‌هایی منکوب‌کننده و پر تکاپو هستند و واقعا جای شگفتی دارد که او چطور موفق شده این چنین اثر خوبی خلق کند.

فیلم «برادران لیلا» بر محوریت دختری به نام لیلا با بازی ترانه علیدوستی و چهار برادرش است که هر کدام از آن‌ها شکل و شخصیت متفاوتی دارند. در ابتدای فیلم، یکی از برادران لیلا به نام علیرضا با بازی نوید محمدزاده از شغل کارگری خودش اخراج می‌شود. در سکانسی مهیج، با یورش پلیس ضدشورش به یک کارخانه، تعداد زیادی از کارگران فرار می‌کنند و در همین حین نیز ما متوجه می‌شویم که رئیس شرکت تمام درآمدها را اختلاس کرده است.

سه برادر دیگر لیلا نیز شامل منوچهر با بازی پیمان معادی، فرهاد با بازی محمد علی‌محمدی و پرویز با بازی فرهاد اصلانی است. منوچهر فردی آسیب‌پذیر است؛ فرهاد به شغل راننده تاکسی مشغول است که بدنسازی نیز انجام می‌دهد و پرویز نیز سرایداری چاق و اهل خانواده است.

پدر آن‌ها نیز اسماعیل با بازی سعید پورصمیمی است که می‌خواهد بچه‌هایش و همچنین خانواده و طایفه‌اش به او احترام بگذارند، به خصوص پس از اینکه پدرسالار پیر این خاندان از دنیا می‌رود و همین باعث می‌شود تا اسماعیل خودش را فرد مناسبی برای جایگاه او ببیند.

از سوی دیگر، لیلا تنها کسی است که در این خانواده درآمدی واقعی دارد و همین منجر به شکل گیری داستانی می‌شود که در آن، تمام افراد و اعضای خانواده مدام در حال کنش و واکنش با یکدیگر هستند. همه می‌خواهند پیشرفت کنند اما برای انجام این کار باید به طور اجتناب‌ناپذیری روی شخص دیگری پا بگذارند، حال آن فرد می‌خواهد برادر و خواهر یا پدر و همسایه باشد؛ علاوه بر این، در این دنیای نادرست بدون متوسل شدن به فریبکاری نمی‌توان به جایی رسید.

سعید روستایی که فیلم‌نامه فیلم «برادران لیلا» را قلم زده است، تلاش زیادی می‌کند تا نشان دهد چطور فساد به هر سطح از زندگی نفوذ کرده است. از افراد برجسته و پولداری همچون مالکان کارخانه تا فردی ساده همچون پرویز که در فروشگاهی به عنوان یک سرایدار فعالیت می‌کند و از مشتریان برای استفاده از توالت‌ها دو برابر پول می‌گیرد، همگی به نوعی درگیر فساد هستند.

از میان تمام کلاه‌برداری‌هایی که در فیلم «برادران لیلا» به نمایش در آمده‌اند، یکی از جسورانه‌ترین آن‌ها، کسب‌وکاری است که در آن، فرهاد از همه می‌خواهد تا در آن سرمایه‌گذاری کنند. در این کسب و کار، خودروها به خریداری احتمالی پیش‌فروش می‌شوند اما خودرو به آن‌ها تحویل داده نمی‌شود. همانطور که فرهاد می‌گوید، این کلاهبرداری نیست، بلکه یک شغل محسوب می‌شود و در حقیقت، وضعیتی را نشان می‌دهد که مرز بین این دو مورد تار شده است.

نقشه فرهاد تنها یکی از برنامه‌های این خواهر و برادران است که برای پول درآوردن به اجرا می‌گذارند و یکدیگر را گول می‌زنند تا بتوانند دیگری را از نابودی نجات بدهند. در فیلم، تنش‌ها به صورت منظم و مداوم در موقعیت‌های مختلف و با حضور کاراکترهای متفاوت احساس می‎‌شود و صحنه‌های درام خون‌گرمی را ایجاد می‌کند که در آن بازیگران به سبکی پرخاشگرانه نقش‌آفرینی می‌کنند که یادآور سبک جان کاساوتیس (John Cassavetes) است.

سعید روستایی با روش‌های مختلفی خود را از دیگر فیلم‌سازان متمایز کرده است. یکی از همین روش‌ها نیز جریانی حماسی است که او به داستان می‌دهد که در این فیلم، روی داستان پدرسالار و وارثانش تمرکز دارد که همانند نسخه‌ای تهرانی و طبقه کارگری از پدرخوانده (The Godfather) احساس می‌شود.

سعید روستایی بار دیگر برای فیلمبرداری فیلم خود با هومن بهمنش همکاری کرده است. این کارگردان از نوعی زوم آرام استفاده می‌کند که روشی رایج در دهه هفتاد میلادی بود و بدین ترتیب در یک شات، ما را از مصیب‌های جامعه ایرانی به درد و رنج‌های یک خانواده می‌برد. سعید روستایی می‌داند در چه زمانی مقیاسی بزرگ را به نمایش در بیاورد و در فیلم «برادران لیلا» در صحنه کارخانه یا صحنه عروسی این کار را انجام داده بود که یادآور فیلم‌سازهایی همچون مایکل چیمینو (Michael Cimino) و فرانسیس فورد کاپولا (Francis Ford Coppola) است. او همچنین می‌داند که چطور اکشن را به چند فرد محدود کند و همین، فیلم «برادران لیلا» را بالاتر از یک هنر نمایشی قرار می‌دهد.

بازیگران انرژی و ظرافت‌های متفاوتی به نقش‌های خود اضافه کرده‌اند و هر کدام از کاراکترها سرشار از تضادهای مختلفی هستند و مشخص نیست که برای خانواده یا منافع خودشان تلاش می‌کنند و این در حالی است که به خوبی می‌دانند که به ندرت کار درست را انجام می‌دهند. به نظر می‌رسد که فقط علیرضا در مورد دور زدن قانون تردید دارد و این به معنای آن است که او بیشتر از بقیه مجازات می‌شود.

نوید محمدزاده که نقش‌آفرینی برجسته‌ای در فیلم «متری شش و نیم» داشت، در اینجا نیز خیره‌کننده ظاهر شده و یکی از به یادماندنی‌ترین صحنه‌های او در فیلم نیز صحنه‌ای طولانی و طاقت‌فرسا است که در آن، او با یکی از اعضای خانواده رقیب صحبت کند تا در عروس پرهزینه پسرش از او کلاهبرداری کند.

این سکانس پیرامون تبدیل شدن اسماعیل به عنوان پدرسالار خاندان است؛ او برای دست یافتن به این عنوان، پنج فرزندش را فریب می‌دهد تا از پولی چشم‌پوشی کنند که می‌تواند سرمایه‌گذاری تجاری امیدوارکننده و خوبی باشد. هر چند که این سرمایه‌گذاری که شامل تبدیل کردن حمام و توالت پرویز در فروشگاه به یک بوتیک لباس جدید می‌شود نیز ظاهرا مشکلات قانونی دارد.

تنها فرزند خانواده که به ندرت توسط چیزی یا کسی فریب می‌خورد، لیلا است. او مصلحت‌گرا و مجرد است و تنها فرزند خانواده محسوب می‌شود که شغلی مناسبی دارد. از آنجا که او یک زن است، معمولا توسط پدر و برادران خود نادیده گرفته می‌شود. او شاهد است که پدر و برادرانش پشت سر هم تصمیمات اشتباهی اتخاذ می‌کنند و همین، یکی از نکات مهم در فیلم به شمار می‌رود که پر از ایده‌ها و نقدهای اجتماعی است.

پرداختن به همه این موارد بسیار دشوار است و لحظات خاصی در فیلم وجود دارند که درام به سمت ملودرامی تمام عیار کشیده می‌شود. در این لحظات، فیلم اغراق‌آمیز احساس می‌شود و از لحاظ فنی نیز اندکی شلخته است و دوربین نتوانسته همه چیز را شسته‌رفته به تصویر بکشد.

از همین رو، فیلم «برادران لیلا» یک فیلم کامل به شمار نمی‌رود. اما از نظر هدف خود، اثری عالی است که سعی دارد از طریق سختی‌های بی‌شمار یک خانواده، وضعیت ایران را به نمایش بگذارد. به عنوان یک فیلمساز، سعید روستایی اهدافی بسیار والا و گسترده دارد و گاهی اوقات موفق نمی‌شود به این اهداف خود دست پیدا کند اما همچنان توانسته صدای هیجان‌آور خود را به گوش بقیه برساند.

منبع: هالیوود ریپورتر