آن سوی دروازه‌های جهنم | چگونه یک بازی دنیا را تغییر داد؟

در سال ۱۹۹۳، زمانی که بازی های دو بعدی به اوج شکوفایی خود رسیده بودند، بازی های سه بعدی و مخصوصا بازی های سه بعدی اول شخص هنوز جوان بودند. بسیاری از بازی های اول شخص اولیه یا آنچنان ساده بودند که تصاویر در آن ها قابل تفکیک نبود، یا صحنه های سه بعدی نمایش داده شده در واقع تصاویر دو بعدی بودند که قبلا توسط یک هنرمند رسم شده و بعد روی صفحه نمایش پدیدار می شدند (بسیاری از بازی های نقش آفرینی اول شخص آن زمان مثل Eye Of The Beholder اینگونه بودند). در آن زمان بازی بازها با بی صبری انتظار بازی ای را می کشیدند که موفق شود آن ها را به دنیای سه بعدی که از دید خود آن ها نمایش داده می شد ببرد و گیم پلی سریع و هیجان انگیزی را با صحنه های سه بعدی و طبیعی ترکیب کند.

اما بسیاری از بازیبازها هنوز به خوبی به یاد دارند چگونه نیمه شب ۱۰ دسامبر ۱۹۹۳ به وقت آمریکا تا صبح بیدار ماندند تا دموی بازی ای را که قرار بود به آرزوی آن ها جامه عمل بپوشاند، با مودم های کند و گران قیمت ۱۴ کیلو بایتی! خود دانلود کنند و وقتی دموی این بازی را برای اولین بار اجرا کردند، DOOM دنیای آن ها را برای همیشه تغییر داد. عصر بازی های شوتر اول شخص با تمام عظمت و زیبایی آن، این بار واقعا شروع شده بود. DOOM تصاویر طبیعی با سرعت بالا را با گیم پلی نرم، سریع و فوق العاده لذت بخش ترکیب کرد تا یکی از تاثیر گذارترین بازی های کامپیوتری تاریخ پدید آید.

هیچ بازیباز جدی ای وجود ندارد که DOOM را بازی نکرده یا حداقل نامی از آن نشنیده باشد و تقریبا هر بازی شوتر اول شخص یا حتی هر اول شخصی که بعد از آن تولید شد، به گونه ای از آن الهام گرفته است. این بازی بارها و بارها توسط منتقدان، کانال های تلویزیونی، نشریات، سایت ها یا مخاطبان آن ها به عنوان بهترین بازی کامپیوتری تاریخ، بهترین بازی شوتر اول شخص تاریخ یا یکی از بهترین بازی های کامپیوتری تاریخ انتخاب شد. این داستان ساخت DOOM نیست؛ بلکه داستان تغییر عظیمی است که این بازی در دنیای بازی های کامپیوتری و حتی خارج از آن ایجاد کرد و به راستی دنیا را تکان داد.

چگونه Doom دنیا را تغییر داد؟

شناسنامه

بازی شوتر اول شخص DOOM در سال ۱۹۹۳ توسط تیم افسانه ای id Software ساخته شد. اعضای اصلی تیم عبارت بودند از: جان کارمک (برنامه نویس ارشد، مشهورترین برنامه نویس در تاریخ بازی های کامپیوتری و دارنده جوایز و افتخار های بزرگ بی شمار)، جان رومرو (برنامه نویس و طراح، یکی از مشهورترین و جنجالی ترین طراحان بازی های کامپیوتری)، سندی پیترسن (طراح مراحل)، آمریکن مک گی (طراح، مردی که به داشتن ایده های دیوانه وار مشهور است)، رابرت پرینس (موزیسین). طراح و گوینده مشهور، تام هال نیز در طراحی بازی دست داشت و نوشتن داستان بازی بر عهده ی او بود؛ اما پس از این که ایده های اولیه، داستان پیچیده و سیستم مرحله خلاقانه DOOM کنار گذاشته شد و بازی ساده تر شد؛ در حالی که به شدت ناامید شده بود id Software را ترک کرد و پس از پیوستن به ۳D Relams بعضی از ایده های خود را در بازی بسیار مشهور Duke Nukem 3D پیاده کرد.

جان کارمک، برنامه نویس مشهور

الگوی اصلی بازی سازها در طراحی DOOM، دو بازی قبلی آن ها یعنی Wolfenstein 3D و Spear Of Destiny بود؛ اما به پیشنهاد جان کارمک، داستان به حمله ی جهنم تغییر پیدا کرد و به جای موجودات عجیب و غریب و فضایی، از هیولاهای جهنمی و شیاطین به عنوان دشمنان اصلی در بازی استفاده شد. الگوی اصلی در طراحی این موجودات جهنمی، بازی های نقش آفرینی بودند. بعضی از اسلحه های بازی نیز از روی فیلم های اکشن و ترسناک ساخته شدند (مثلا بر اساس گفته های طراحان بازی، اره برقی بازی با الهام از فیلم Evil Dead استفاده شد). این بازی چند دنباله ی مستقیم و غیر مستقیم از قبیل DOOM 2 ،Final DOOM و The Ultimate DOOM و تعداد زیادی دوباره سازی از قبیل DOOM 64 و DOOM 3 دارد. بازی دیگری نظیر  DOOM RPG  بر اساس DOOM ساخته شده است و بازی های، Quake و  Duke Nukem 3D و حتی بازی رقیب Unreal شباهت های ریز و درشت بی شمار به DOOM داشتند و اشاره های واضح و مستقیمی به شخصیت ها، اسلحه ها و موجودات DOOM در آن ها دیده می شود. فیلم سینمایی DOOM نیز بر اساس داستان این بازی و با الهام از بازی DOOM 3 ساخته شد و باید گفت در جلب نظر طرفداران و منتقدان موفق نبود. این بازی یک Fan Base یا جامعه ی طرفداران عظیم دارد که تعداد بسیار زیادی بازی دیگر، از قبیل بازی های دو بعدی، مراحل اضافی، ماد و… برای آن ساخته شده است. علاوه بر این تعداد زیادی داستان مستقیم و غیر مستقیم بر اساس این بازی نوشته شده و داستان ها، فیلم ها و بازی های زیادی با الهام از آن ساخته شده است و البته باید این موضوع را نیز اضافه کرد که تمام بازی های DOOM از لحاظ گرافیکی جز عناوین انقلابی زمان خود محسوب می شدند که در ادامه ی مقاله به بررسی آن نیز خواهیم پرداخت.

عنکبوت های نیمه مکانیکی غول پیکر، یکی از سرسخت ترین دشمنان شما در بازی بودند (از چهره ی شخصیت اصلی هم میشه به این موضوع پی برد!)

سفر به جهنم

ایده ی حمله ی موجودات فضایی به زمین، سفر به سیاره های دیگر یا رویارویی با نیروهای سرکوب گر حکومت های شیطانی قبل از عرضه DOOM بارها و بارها در داستان ها، فیلم ها و بازی های دیگر استفاده شده بود. از این رو هیچکدام از اعضای تولید DOOM تمایل نداشتند در بازی که بی هیچ شک و شبهه ای قرار بود یک شاهکار باشد؛ ایده های کلیشه ای بازی های قبلی را بگنجانند. ساخت بازی با ایده های اولیه در زمینه حمله موجودات فضایی به مریخ شروع شد، اما در اوایل کار جان کارمک سوال بسیار ساده ای پرسید که مسیر ساخت بازی را به سرعت تغییر داد. کارمک از تیم پرسید: چه می شد اگر ما به جای موجودات فضایی، از هیولاهای جهنمی استفاده می کردیم؟ این ایده بلافاصله مورد قبول کلیه اعضای گروه قرار گرفت و داستان بازی نیز بر اساس آن تغییر پیدا کرد. در آن زمان مرسوم بود داستان بازی های PC از دو طریق روایت شود: طریق اول خود بازی و طریق دوم، راهنمای بازی بود که به منظور صرفه جویی در فضا و کاهش تعداد دیسک ها، بخش های مربوط به مقدمه و حاشیه های داستانی در آن توضیح داده می شد. DOOM یک داستان بسیار جالب دارد که در آن زمان بی نظیر بود. بازی هم از لحاظ نوع مقدمه داستانی (ماجراهای شخصیت اصلی بازی و چگونگی تبعید او به مریخ) و هم از نظر رخداد های بعدی آن بسیار استثنایی و غیر منتظره بود، به گونه ای داستان آن را باید یکی از منحصر به فردترین و اصیل ترین داستان های منحصر به بازی های کامپیوتری محسوب کرد.

ایستادن بر دوش غول ها

بر خلاف تصور بسیاری از بازیبازهای کم سن و سال، DOOM نه تنها اولین بازی اول شخص تاریخ نبود؛ بلکه حتی جز اولین بازی های اول شخص یا شوتر اول شخص هم به حساب نمی آید. بازی های اول شخص بسیار قدیمی تر از DOOM هستند و قدمت آن ها به زمان پیدایش PC و کنسول های اولیه شرکت آتاری می رسد. بازی DOOM حتی اولین بازی اول شخص ساخته شده توسط شرکت مشهور id Software هم نیست. اولین بازی شوتر اول شخص ساخته شده توسط id Software، یک بازی سه بعدی ابتدایی به نام Hover Tank 3D است و بازی بسیار مشهور Wolfenstein 3D که در ایران شهرت و محبوبیت زیادی دارد و بسیاری از بازیباز های ایرانی به اشتباه آن را اولین بازی شوتر اول شخص شرکت id Software می دانند، در واقع سومین و DOOM نیز پنجمین بازی اول شخص ساخته شده توسط این شرکت است.

نمایی از بازی Wolfenstein 3D

بازی DOOM بیش از هر چیز مدیون بازی های اول شخص قبلی این شرکت و بخصوص دو بازی مهم Catacomb 3D و  Wolfenstein 3D است. در واقع DOOM شباهت های بی شماری به این بازی ها دارد و اگر داستان بازی را نادیده بگیریم، دنباله ای پیشرفته برای Wolf3D است. نحوه حل کردن معماها، استفاده از کلید با رنگ های مختلف برای باز کردن درها، چهره قهرمان بازی که در پایین صفحه نمایش داده می شود و حالت او را نمایش می دهد، مشخصات بازیباز و سلاح های موجود که به صورت ریز روی صفحه نقش می بندد همگی بر اساس این دو بازی طراحی شده است. گیم پلی و اسلحه های بازی شباهت بسیاری به Wolf3D دارد و موجودات بازی نیز شباهت زیادی به موجودات خیالی Catacomb 3D دارند. با وجود اینکه DOOM یک جهش عظیم بود و دوران حکومت بی چون و چرای بازی های شوتر اول شخص را آغاز کرد؛ اما این جهش در واقع با Wolf3D آغاز شده بود.

تفاوت اصلی DOOM با این دو بازی در ساختار سه بعدی آن است. بازی های قبلی ساختار ساده ای داشتند که در آن دیوار ها و اشیا باید به صورت شبکه ای، در نقاط مشخص و با زاویه ۹۰ درجه قرار می گرفت، در حالی که DOOM از ساختار سه بعدی انعطاف پذیر و واقعی که قبلا در بازی Ultima Underworld استفاده شده بود؛ بهره گرفت (براساس اظهارات جان کارمک، حتی موتور Wolf3D نیز با الهام از دموی تکنیکی بازی Ultima Underworld طراحی شده بود؛ پس به راحتی می توان حدس زد که بازی های اول شخص id Software و بخصوص DOOM تا چه حد مدیون این شاهکار عظیم شرکت Looking Glass Studios هستند).

جهنم واقعی

گرافیک واقع گرایانه DOOM (البته در زمان خودش) به لطف یک موتور بسیار پیشرفته میسر شده بود. برای طراحی موتور DOOM، کارمک تکنولوژی مورد استفاده در Wolf3D را کنار گذاشت و در عوض موتور جدیدی طراحی کرد که علاوه بر تفاوت ظاهری با موتور قبلی، تفاوت های ساختاری نیز داشت و عملا به طراح اجازه می داد مراحلی را طراحی کند که پیاده سازی آن در Wolf3D حتی با گرافیک پایین هم امکان پذیر نبود. پشتیبانی از مراحل چند طبقه و تفاوت ارتفاع میان سطوح باعث شد مراحل DOOM ساختار پیچیده تری داشته باشند و بازیباز بتواند در چند سطح مبارزه کند. از طرف دیگر در Wolf3D طراح مجبور بود دیوارها را صرفا با یک قطر ثابت و به صورت مشبک ۹۰ درجه در مرحله قرار دهد؛ در حالی که موتور DOOM به بازی ساز اجازه می داد دیوارهایی با قطر و زاویه دلخواه در مرحله قرار دهد که باعث می شد مراحل DOOM بسیار پیچیده تر از مراحل بازی قبلی باشند. این تغییر، اجازه طراحی بازی های اول شخص با استانداردهای کنونی را به بازی سازان داد و بزرگ ترین تغییری بود که در ساختار بازی های اول شخص ایجاد شد؛ به گونه ای که بسیاری از پیشرفته ترین بازی های اول شخص امروز (به استثنای بازی های خاص مثل Prey و Portal) از ساختاری که DOOM برای اولین بار معرفی کرد در مراحل خود استفاده می کنند.

گرافیک بازی و توجه به جزئیات (در زمان خود) باور نکردنی بود.

اما تغییرات ظاهری بازی نیز انقلابی بود. DOOM نور پردازی پیشرفته ای داشت که امکان نمایش جلوه های پیچیده نور و مکان های پر نور وتاریک را فراهم می کرد؛ از این رو علاوه بر نمایش طبیعی تر تصاویر، به طراح مرحله اجازه می داد با کم و زیاد کردن نور یک اتاق خاص عملا گیم پلی را دستخوش تغییر کند. به عنوان مثال در بعضی از مراحل DOOM بازیباز باید در تاریکی مطلق مبارزه می کرد؛ مساله ای که به عنوان یکی از جالب ترین ویژگی های بازی شهرت خاصی پیدا کرد و باعث شد بازی DOOM 3 به طور کلی در یک محیط کاملا تاریک ساخته شود.

کلیه سطوح (دیوارها، سقف و کف) در DOOM دارای بافت های با کیفیت بالا بودند؛ در حالی که در بازی های قبلی تنها دیوارها چنین ویژگی داشتند. علاوه بر این اسلحه بازیباز هنگام حرکت به طرز طبیعی تکان می خورد و همه این ویژگی ها در کنار هم باعث شد DOOM از لحاظ گرافیکی، یک بازی انقلابی در زمان خود و حتی در تمام طول تاریخ باشد. با وجود استفاده از این همه تکنیک پیشرفته، DOOM با سرعتی باور نکردنی اجرا می شد. گرافیک بازی به قدری نرم بود که بازیباز در ابتدا به دلیل حرکت طبیعی دیوارها احساس وحشت می کرد و بسیاری از بازیبازها پس از اولین بار بازی با DOOM احساس سرگیجه و سردرد داشتند. اصلی ترین دلیل شهرت DOOM در آن زمان همین گرافیک باور نکردنی بود و دلیل آن هم بر کسی پوشیده نیست. گرافیک در DOOM فراتر از هر آنچه بود که سخت افزار های خانگی در آن زمان اجازه می دادند و این یک معجزه بود.

تکنولوژی پویا

جذاب‌ترین سلاح شما در بازی…!

DOOM یک موتور انعطاف پذیر و ساخت یافته داشت که به طراح اجازه می داد تقریبا هر کاری با آن انجام دهد. به این ترتیب DOOM اولین بازی بود که متد لایسنس کردن موتور های نرم افزاری را معرفی کرد. شرکت Raven برای ساخت بازی Heretic از موتور بازی DOOM استفاده کرد و از تولید کننده های تکنولوژی در سراسر دنیا از قبیل BioWare و Monolith این راه را ادامه دادند. اما انعطاف پذیری تکنولوژی در DOOM حتی برای مبتدیان هم جالب بود. بسیاری از طرفداران بازی DOOM با استفاده از نرم افزارهای ماد سازی، مراحل اضافی، ماد، بسته های الحاقی کامل، نرم افزارهای جانبی متعددی برای DOOM طراحی کردند و باعث گسترش دنیای DOOM شدند.

مبارزه با دوستان

DOOM مبارزه های هیجان انگیز تحت شبکه را در حالت اول شخص برای بازیبازها به ارمغان آورد. این بازی به بازبیازها اجازه می داد با استفاده از یک کابل یا مودم به کامپیوتر دوست خود وصل شده و با هم بازی کنند. اما لذت واقعی بازی چند نفره با DOOM بخاطر سرعت بالای آن بود. گیم پلی DOOM در حالت تک نفره بسیار سریع بود. استفاده از ماوس برای نگاه کردن به چپ و راست که به سرعت به Mouse Look کامل در بازی های اول شخص منجر شد؛ هدف گیری و حرکت را بسیار سریع تر از یک بازی اول شخص سنتی کرده بود. علاوه بر این بازی از موتور پیشرفته ای استفاده می کرد که نه تنها تصاویر سه بعدی را با سرعت بالا نمایش می داد؛ بلکه به قدری قوی بود که استفاده همزمان از تجهیزات شبکه سرعت نمایش تصویر را کاهش نمی داد. به این ترتیب سرعت بالای DOOM در شبکه جادویی می شد. وقتی یک بازیباز برای اولین بار با سرعت بسیار زیاد در محیط حرکت می کرد و دوستانش را می کشت؛ احساس می کرد دیگر نمی تواند از پشت کامپیوتر بلند شود.

برخلاف جناب Duke که به لگدهایش معروف بود، ایشون به مشت هایش معروف شد

دیگر نوآوری ها

علاوه بر آنچه گفته شد، DOOM ویژگی های بدیع ریز و درشت دیگری نیز داشت، از سکوهای متحرک به یاد ماندنی گرفته تا درهای مخفی و از اسلحه هایی که روی دست موجودات سوار می شدند تا عنکبوت های نیمه مکانیکی غول پیکر، همه و همه برای اولین بار در DOOM معرفی شدند. DOOM دنیای بازی های کامپیوتری را برای ما واقعی و قابل لمس کرد و بازی های اول شخص را به یکی از محبوب ترین ژانرها تبدیل کرد. بسیاری از بازیبازها در سراسر جهان اکنون به خوبی اولین روزی که DOOM را بازی کردند به یاد می آورند. اما آیا DOOM تنها دنیای بازی های کامپیوتری را تغییر داد؟ خیر!

DOOM به آنچنان پدیده ای تبدیل شد که همه را تحت تاثیر قرار داد. کانال های تلویزیونی، روزنامه ها و حتی نشریاتی که هیچ ارتباطی به بازی های کامپیوتری نداشتند درباره آن خبر منتشر کردند و برنامه هایی ویژه به آن اختصاص دادند. در واتیکان برای مقابله با DOOM جلسه تشکیل دادند و کارمندان آنچنان به این بازی اعتیاد پیدا کرده بودند که در ادارات آمریکا بخشنامه هایی علیه بازی کردن DOOM صادر شد. روانشناسان درباره آن کتاب نوشتند و سیاستمداران برای جلب محبوبیت آن را نقد کردند. (در آخر یکی از بهترین قطعات موسیقی از این سری شاهکار را برای شما قرار داده ایم، لذت ببرید).

جای پای DOOM نه در تاریخ بازی های کامپیوتری، بلکه در تاریخ بشر جاودانه ماند و تاثیری که بر روی دنیای ما گذاشت به قدری زیاد بود که به جرات و بی هیچ تردیدی می توان اعلام کرد که DOOM دنیا را تغییر داد.