طعم شیرین وحشت ناب | نقد و بررسی بازی SOMA

وحشت، ترس، خوف، رعب، هراس، بیم… این‎ها کلماتی هستند که در زندگی همه ما وجود دارند و گاهی به جانمان می‎افتند و باعث تپش قلب و استرس و ناتوانی در تصمیم‎گیری و چندین و چند مورد منفی دیگر در ما می‎شوند. ترس شوخی نیست. ترس اگر خالص باشد و با احساس تنهایی مطلق همراه باشد در حد مرگ عمل می‎کند و هر قدرتی را از ما می‎گیرد و باعث می‎شود تا تبدیل به موجودی بی‎دفاع و بسیار ضعیف شویم که حتی با کوچکترین صدایی از جا می‎پرد و خود را ضربه‎پذیر ترین موجود دنیا می‎پندارد. همه ما قطعا تاکنون با چنین ترسی حال چه در کودکی و چه بزرگسالی روبرو شده‎ایم و طعمش را چشیده‎ایم.

ترس، خود انواع گوناگونی دارد و شامل موارد زیادی می‎شود اما غریب‎ترین و مخوف‎ترین و مرموزترین نوع آن، قطعا ترس از دنیایی ناشناخته و موجوداتی ناشناخته است. ترس از موجودی ناشناخته که در تاریکی مطلق روبروی ما کمین کرده است. ترس از چیزی که نمی‎دانیم چیست؟چه قدرتی دارد؟ با ما چکار دارد و چه از ما می‎خواهد؟ کجاست؟ و بسیاری سوالات دیگر که وقتی ترس از این نوع به جانمان بیافتد از خود خواهیم پرسید.

طراحی منوی بازی فوق‎العاده است

از قدیم‎الایام موضوع ترس در بازی‎های رایانه‎ای بسیار جدی بوده است و عناوین بسیار زیاد و قدرتمندی در این شاخه ساخته شده‎اند و مورد تحسین قرار گرفته‎اند و یا مورد توجه واقع نشده‎اند. تصور کنید که در جایی کاملا تنها هستید، در محیطی فرورفته در تاریکی مطلق و بدون راه خروج، و کاملا ناشناخته برای شما که هیچ کمک و راه فرار و اطلاعاتی نیز از آن ندارید. حتی نمی‎دانید زنده می‎مانید یا نه. فکر می‎کنید که در این شرایط چه حسی در شما بیشتر از همیشه نمود می‎یابد؟ چه غریزه‎ای با بیشترین قدرت در شما بیدار خواهد شد؟ قطعا حس و غریزه بقا. غریزه تلاش با تمام وجود و تا سرحد مرگ برای زنده ماندن و نجات پیدا کردن. قوی‎ترین غریزه یک انسان که از ابتدای تاریخ تاکنون باعث ماندگاری و پایداری ما در زمین شده است.

سازندگان زیادی تاکنون سعی کرده‎اند تا بازی خود را بر محور ترس بنا کنند حال عده‎ای مانند استاد میکامی این ترس را با اکشن در آمیخته و کاری می‏‎کند که با یک شاتگان در دستتان با دیدن نمسیس که از پنجره به داخل می‎پرد ۳ متر از جا بپرید انگار نه انگار که اسلحه دارید و عده‎ای از سازندگان نیز مانند استودیو Frictional Games ترس را در قالب شاهکاری فاقد اکشن مثل Amnesia پیاده می‎کنند که در واقعا ترس ناشی از احساس شدیدا آسیب‎پذیر بودن است و دیگر مانند عناوین اکشن ترسناک این‎گونه نیست که مثلا از یک موجود تنها نترسید و بدانید که آن را با یک تیر حرام می‎کنید، زیرا در اینجا هیچ چیزی غیر از یک چراغ قوه ندارید و حتی یک خطر کوچک هم برای شما بزرگترین به حساب می‎آید و جانتان را خواهد گرفت پس فقط باید فرار کنید یا قایم شوید که در هر دوحالت تا حد مرگ استرس می‎گیرید و می‎ترسید (یاد مرحله‎ای از Until Dawn بخیر که در کمد قایم شده بودم و قاتل درست کنارم بود و باید من هم نفسم را مانند شخصیت بازی حبس می‎کردم تا با نفس کشیدنم کنترلر تکان نخورد و قاتل پیدایم نکند زیرا کوچکترین تکان کنترل یعنی مرگ بدون بازگشت)

در هر دو حالت ترس در بازی‎های رایانه‎ای که خدمتتان توضیح دادم، هم عناوین زیبا و قدرتمند داریم و هم عناوین بسیار سطح پایین و بیشتر خنده‎دار تا ترسناک. در بخش اکشن وحشت بقا می‎توان به شاهکارهای Resident Evil ساخته استاد Mikami و یا Silent Hill های نسل ۶ و اخیرا عنوان زیبا  جدید Shinji Mikami یعنی شیطان درون اشاره کرد و در بخش عناوین فاقد اکشن وحشت بقا می‎توان شاهکارهایی مثل Amnesia مخصوصا در نسخه اول و Outlast را نام برد که حس ترس ناشی از بیچارگی و بی‎سلاحی را به بهترین شکل پیاده کرده‎اند. البته قطعا ترساندن بازیباز در حالی که یک آر پی جی در دست دارد کار بسیار سخت‎تری است و در حقیقت ساخت شاهکارهایی مثل نسخه‎های اول تا سوم رزیدنت اویل بسیار سخت‎تر از عناوینی مثل Amnesia: The Dark Descent است و باید به هنر استاد میکامی تعظیم کرد که می‎تواند چنین ترسی را در ما ایجاد کند.

در این مقاله صحبت در مورد عنوانی است که ترس از نوع دوم یعنی بدون اکشن را برای ما به همراه دارد و از همان زمان معرفی امید بسیار زیادی به آن بود. دلیل این امید، نام استودیو سازنده بازی یعنی  Frictional Games بود که سازنده یکی از برترین عناوین وحشت بقا یعنی Amnesia: The Dark Descent است که واقعا عنوانی بی‎نظیر بود و به بهترین شکل ممکن ترس را در جان ما نهادینه می‎کرد! عنوان جدید این استودیو SOMA نام داشت که از همان اول عنوان جذابی به نظر می‎رسید و پس از انتشار نیز متوجه شدیم که این جذابیت قلابی نبوده است و بازی به واقع جذاب و ترسناک است. در این مطلب قصد داریم که به نقد و بررسی بازی SOMA بپردازیم و نکات مختلف مثبت و منفی آن را با یکدیگر مرور کنیم تا ببینیم در نهایت این بازی توانسته است بر عنوان اول این استودیو فائق آید یا خیر. کاری که بسیار بسیار سخت است چه برای SOMA و چه برای هر بازی دیگری که بخواهد Amnesia: The Dark Descent را شکست دهد.

ربات یا انسان؟

سبک وحشت بقا تغییرات زیادی کرده است و می‎توان گفت در سال‎های اخیر به نوعی انسانی‎تر و قابل لمس‎تر و باورپذیرتر شده است یعنی ترسی است که برای یک انسان معمولی مثل ما که نه اسلحه داریم و نه یک کماندوی دوره دیده هستیم بسیار قابل همذات‎پنداری‎تر است. همان‎طور که سری Resident Evil و یا Silent Hill رو به افول می‎رفتند، دیگر سبک‎های وحشت شروع به رشد و شکل‎گیری در این صنعت کردند و کم‎کم و به ویژه در سال‎های اخیر فرمتی برپایه عناوین ترسناک کم‎اکشن اول شخص به وجود آمد که در بسیاری از بازی‎های اخیر آن را مشاهده کرده‎ایم که مخلوطی از ترس زیاد به همراه اکشن و مبارزه بسیار کم تا هیچ هستند.

استودیو سوئدی Frictional Games در سال‎های اخیر موفق شد در این فرمت به موفقیت‎های قابل قبولی دست یابد به انتشار دو عنوان Amnesia و Penumbra. اکنون عنوان SOMA که توسط این استودیو منتشر شده است همان سبک گیم پلی را در مجموعه‎ای بسیار زیبا، خطرناک و وحشتناک به نام PATHOS-II پیاده کرده است. خوشبختانه SOMA راه خود را به زیبایی در تاریکی پیش می‎برد و باعث می‎شود تا فکر و ذهن بازی‎باز کاملا تحریک شود و در میان همین افکار است که بازی حس ترس و وحشت خود را به ما القا می‎کند که این کار به زیبایی و با هوشمندی هر چه تمام‎تر سازندگان انجام شده است.

طراحی در تمام قسمت‎های بازی عالی و خلاقانه است

برخلاف عنوان Amnesia: The Dark Descent، در بازی SOMA شاهد پروتاگونیستی (شخصیت اصلی) هستیم که یک پیشینه مشخص دارد و دارای شخصیتی است که کاملا نسبت به اتفاقات وحشتناکی که در طی مسیرش در PATHOS-II برای وی رخ می‎دهند واکنش نشان می‎دهد. به همین ترتیب تمامی حرکات و فعالیت‎ها و تصمیماتی که وی (نام شخصیت اصلی بازی Simon Jarret hsj) می‎گیرد و با آن‎ها برخورد می‎کند پر از معنا و مفهوم هستند. به طرز عجیب و شگفت‎آوری PATHOS-II یک ایستگاه در زیر آب است که تضاد بسیار زیادی با ایستگاه فضایی که انتظار داشتیم بستر افکار پیاده شده در بازی باشند و تکنولوژی های آینده نگرانه خود را به ما تحویل دهند، دارد. این محیط و این بستر زیر آب حس بسیار قوی از انزوا و تک و تنها بودن را به ما منتقل می‎کند.

اغلب شخصیت‎هایی که در بازی با آن‎ها برخورد خواهید داشت شامل روبات‎ها و ماشین‎هایی هستند که در PATHOS-II هستند. بسیاری از این روبات‎ها رفتار و صحبت کردن و صدای انسانی دارند و اکثرا احساسات و عواطف انسانی، درد و رفتارهای متفکرانه از خود نشان می‎هند، من به شخصه واقعا در مورد برخی داستان‎هایی که در مورد پس‎زمینه این ایستگاه یاد گرفتم احساساتی شدم. یک رنج خفه کننده و تکنوارگانیک که حسی مثل به دهان داشتن یک پوزه‎بند است در سراسر محیط ایستگاه پراکنده شده است و ماشین‎ها و روبات‎هایی که در آن هستند را تحت تاثیر قرار داده است. شما بایستی هر چه زودتر و قبل از این که اوضاع خراب شود از PATHOS فرار کنید. این فرار منجر به گرفتن بسیاری از تصمیمات بحث‎برانگیز در طول بازی برای شما خواهد شد.

روحش شاد، بادش گرامی!

در یک منطقه، شما باید برق را به یک درب بسته منتقل کتید تا بتوانید پیشروی کنید در حالی که یک ربات شکسته در تلاش برای زنده ماندن، باعث انحراف مسیر منبع انرژی اتاق به بدن خود می‎شود. وقتی که دارید با خود می‎گویید “بی‎خیال بابا، این که فقط یه ماشینه دیگه” صدای ناله و التماس وی را می‎شنوید که عاجزانه از شما خواهش می‎کند وی را از منبع انرژی قطع نکنید در حالی که شما ناگزیر مجبور به این کار می‎شوید ولی تاثیر غم‎انگیزی بر روی شما می‎گذارد. “آیا من فقط یک موجود بی‎فهم و شعور را کشتم؟ پس چرا عاجزانه التماس می‎کرد؟” این فکری بود که تا مدتی بعد از این کار در ذهن من جریان داشت. این تنها قسمت کوچکی از موضوع است و در واقعا تنها نوک یک کوه یخ است که از آب بیرون آمده است و شما می‎بینید. بازی پر است از تصمیمات و انتخاب‎های اخلاقی که باید بگیرید و همواره این حس را دارید که شما باعث بسیاری از اتفاقات داخل ایستگاه هستید و تاثیر زیادی بر دنیای بازی دارید. داستان بازی یک لحظه هم شما را به حال خود نمی‎گذارد و همواره در حال ایجاد کردن سوالاتی در ذهن شماست و تفکر شما را برمی‎آنگیزد.

از انواع و اقسام محیط‎های دربسته بازی گرفته تا قعر اقیانوس، چه در زمینه گرافیکی و چه در زمینه صداگذاری، SOMA فوق‎العاده به نظر می‎رسد و کار سازندگان بسیار تحسین‎برانگیز است. در تجربه ۱۱ ساعته‎ای که از بازی داشتم اتمسفر خاص بازی همواره من را مشتاق نگاه داشت و هیچ‎گاه خسته‎کننده نشد که این به دلیل گرافیک و صداگذاری و طراحی محیط عالی بازی است که در ترکیب با صداگذاری زیبای بازی باعث ایجاد یک اتمسفر تاثیرگذار شده‎اند. با وجود این که بازی تکنولوژی آینده‎نگرانه‎ای دارد، ولی در طول بازی چندین بار پیش آمد که احساس می‎کردم فشار آب در عمق اقیانوس هر لحظه ممکن است باعث شود که آب از شیشه‎های ترک خورده ایستگاه و یا دیواره فلزی نه چندان مطمئن آن در برخی قسمت‎ها وارد محیط بازی شود و در واقع انگار فشار عمق اقیانوس را بازی‎باز نیز حس می‎کند.

به خدا تقصیر من نبود!

ربات‎هایی نیز که در بازی با آن‎ها برخورد می‎کنید بسیار تاثیرگذار و جذاب طراحی شده‎اند. بسیاری از اندام‎های حرکتی آسیب‎دیده ماشین‎ها، علائم و سیگنال‎هایی با آسیب عصبی مشابه در انسان از خود نشان می‎دهند. بسیاری از این ربات‎‎ها طوری با شما صحبت می‎کنند که گویی هر دوی شما انسان‎هایی عادی و معمولی هستید و انگار نه انگار که آن‎ها یک ماشین هستند. برخی از ماشین‎ها از درد می‎لرزند و برخی دیگر از شما طلب رحم و مروت می‎کنند که تمام این موارد واقعا روی شما تاثیر می‎گذارند و به راحتی فراموش نمی‎شوند. گرافیک بازی بسیار بسیار پر جزئیات و جلوه‎های صوتی بازی نیز کاملا بکر و جذاب هستند مخصوصا اگر با یک سیستم صوتی Surround یا با یک هدفون عالی بازی را انجام دهید. متاسفانه در مورد نکات منفی بازی می‎توان به صداپیشگی نه چندان جالب بازی اشاره کرد که می‎توانست بهتر از این انجام شود.

نورپردازی بازی بسیار زیبا کار شده است و منابع نوری، گاها یک بازتاب و فیدبک بصری زیبا پدید می‎آورند که تاثیر بسیار زیادی بر بازی‎باز می‎گذارد و در واقع  الهام‎بخش تفکر بیشتر در مورد شخصیت بازی برای ما می‎شود. حس غوطه‎وری در محیط که توسط بازی به بهترین شکل ارائه می‎‏شود ، جو بسیار عالی و داستان منحصر به فردی که در بازی وجود دارد  به معنای واقعی در ژانر وحشت اول شخص بی نظیر و فوق‎العاده است.

طراحی هنری بی‎نظیر بازی…

به مانند اغلب بازی‎های سبک وحشت اول شخص، در این بازی نیز تقریبا هیچ مبارزه‎ واقعی با موجودات و خطرات خوفناکی که در محیط بازی به کمین شما نشسته‎اند ندارید و بازی بار اکشن ندارد. در اکثر اوقات، مراحل SOMA نسبتا بزرگ هستند و تعداد زیادی راهرو و اتاق برای مخفی شدن دارند. تنوع دشمنانی که در بازی وجود دارند محدود است. یک نوع از این دشمنان هیولاهایی عظیم شبیه Big-Daddy های سری بایوشاک هستند که اگر شما را ببینند تعقیبتان می‎کنند و دخلتان را می‎آورند، نوع دیگری از دشمنان موجوداتی هستند که اگر به طور کامل به آن‎ها نگاه کنید می‎توانند شما را بکشند، پس زمانی که یک سری ناهماهنگی‎ها و بی‎نظمی‎های بصری را در تصویر مشاهده کردید‎ نشان‎دهنده این است که این موجود نزدیک است و باید احساس ترس کنید وگرنه ممکن است کشته شوید. آیا اتاق را ترک کرد؟ دقیقا کنارتان ایستاده و از بغل صورتتان دارد به شما نگاه می‎کند؟ این حس ترس هیجان‎انگیز و جذابی است که در بازی همراه شماست و باید گفت SOMA در ارائه این حس ترس عالی عمل می‎کند.

خوشبختانه این هیولاها همیشه شما را نمی‎کشند. برخی اوقات دشمنان تنها شما را پرت می‎کنند و به زمین می‎زنند و شما می‎توانید از همان قسمت بازی را ادامه دهید و دوباره فرار کنید و مخفی شوید که این در مقایسه با دیگر بازی‎های مشابه قبلی که در آن‎ها تقریبا باید هر بار که توسط هیولاها گیر می‎افتادید دوباره آن را از فایل ذخیره قبلی از سر می‎گرفتید، یک هدیه ارزشمند است. با این که پیش بردن بازی به شکل مخفی‎کاری و پنهان شدن از دست هیولاهایی که در محیط می‎چرخند، توصیه می‎شود، ولی با این حال SOMA همیشه شما را به خاطر گیر افتادن تنبیه نمی‎کند و گاهی به شما رحم می‎کند، که این از دید بنده یک نکته مثبت برای بازی محسوب می‎شود.

یاد Dead Space به خیر… چه عنوانی بود

SOMA یک داستان منحصر به فرد در سبک اول شخص وحشت sci-fi که کاملا از هم‎سبک‎ها و بازی‎های هم‎رده خود متمایز است را به بهترین شکل برای ما بازگو می‎کند. درست است که بالارفتن ضربان قلب هنگامی که توسط یک ربات غول‎پیکر تعقیب می‎شوید بسیار جذاب و سرگرم کننده است ولی در حقیقت این داستان و روایت بی‎نظیر SOMA است که باعث ‎شده است برخلاف اکثر عناوین این روزها، تا مدتی پس از تمام کردن بازی هنوز فکر من را درگیر خود نگاه دارد و باعث شود تا به بازی فکر کنم.

این افکار که مطمئن هستم به سراغ هر بازی‎بازی که این عنوان را تمام کند می‎آیند، در مورد یک سری کارها و تصمیمات وحشتناکی است که در بازی به خصوص طی مراحل آخر بازی می‎گیرید. این حس ترس آمیخته با تفکر و یک ترس ذهنی است که تنها با تعقیب شدن توسط Slender man یا بیرون پریدن یک زامبی از کمد، به آن دست نمی‎یابید. این وحشت است، حس ترس نابی که هنگام بازی کردن SOMA به شما منتقل می‎شود و کمتر عنوانی در سبک وحشت، چنین قدرتی را دارد که این‎گونه ترس عمیقی را که تا مدت‎ها بعد به آن فکر کنید به شما هدیه می‎دهد.

نورپردازی هم کاملا مناسب با اتمسفر بازی انجام شده است

از برترین عناوین در سبک خود

در نهایت باید بگویم SOMA یکی از برترین و خاص‎ترین عناوین سبک وحشت است که در سال‎های اخیر تجربه کرده‎ام و حس ترس و وحشتی که به بازی‎باز منتقل می‎کند شبیه به دیگر عناوینی که اغلب، فقط وحشت‎های سطحی و ناگهانی را به همراه دارند نیست. حتما می‎دانید که خوفناک‎ترین و درگیرکننده‎ترین نوع ترس، نوعی است که  با ذهن و تفکر شما گره می‎خورد و شما را به تفکر وا‎ می‎دارد، تفکری که ترسناک است ولی شما را از آن گریزی نیست چون با ذهنتان آمیخته شده است. چنین عناوینی هر روز و هر ماه در بازار این روزهای بازی‎های رایانه‎ای منتشر نمی‎شوند و عناوین کمیابی هستند که باید قدر آن‎ها را دانست.

SOMA در زمینه گرافیک، صداگذاری، داستان و روایت آن فوق‎العاده عمل می‎کند و سازنده این نکات عالی را با یک گیم‎پلی با استایل مخفی‎کاری ترکیب کرده است و عنوانی با اتمسفر بسیار گیرا و جوی محزون و غم‎زده پدید آورده است که سرشار است از معانی و مفاهیم عمیق و مختلف. تصمیماتی که در بازی باید بگیرید بسیار چالش‎برانگیز هستند و در واقع نه تنها به آزاد کردن ذهن شما کمکی نمی‎کنند بلکه سازندگان هنرمندانه از این تصمیمات در جهت بیشتر درگیر کردن ذهن شما و به چالش کشیدن آن استفاده کافی برده‎اند و یکی از برترین عناوین این سبک را خلق کرده‎اند. پس اگر به این سبک عناوین علاقمند هستید که لازم نیست به شما توصیه‎ای کنم زیرا حتما با خواند این نقد تاکنون پی برده‎اید که باید این عنوان را تجربه کنید ولی حتی اگر از طرفداران این سبک نیز نیستید و فقط به یک داستان و روایت عالی علاقمند هستید باز هم تجربه SOMA برایتان لازم و لذت‎بخش است. اصلا بگذارید راحتتان کنم. اگر بازی‌باز هستید سعی کنید این عنوان را تجربه کنید!