نقد و بررسی فیلم موقعیت مهدی | شاعرانه‌ای در دل جنگ

فیلم موقعیت مهدی از آثار حاضر در چهلمین جشنواره فیلم فجر بود. فیلمی که در مقام کارگردانی، نامی آشنا برای مخاطبین سینمای ایران دیده می‌شد. البته نام آشنایی که پیش از این فقط او را در مقام بازیگر دیده بودیم.

اولین ایفای نقش مهم “هادی حجازی فر” در فیلم “ایستاده در غبار” ساخته “محمدحسین مهدویان” بود. سپس همکاری‌های متعددی را با “مهدویان” در فیلم‌های “ماجرای نیمروز”، “لاتاری” و “ماجرای نیمروز: رد خون” داشت.

در این بین او در آثاری چون “به وقت شام”، “دوزیست”، “آتابای” و “بی‌همه‌چیز” هم ایفای نقش کرد. در اکثر آثار نام برده شده بازی “حجازی فر” مورد تحسین منتقدین و مخاطبان قرار گرفت. او را می‌توان از استعدادهای دیر کشف‌شده دنیای بازیگری دانست.

اما آخرین ایفای نقش “حجازی فر” در فیلمی است که کارگردانی آن را هم خودش بر عهده داشته است یعنی فیلم موقعیت مهدی.

“حجازی فر” که به عنوان بازیگر کارنامه قابل‌قبولی دارد حال دست به ساخت نخستین فیلم سینمایی خود زده است و باید دید چقدر در امر فیلمسازی موفق بوده است.

موقعیت مهدی نخستین بار در چهلمین جشنواره فیلم فجر اکران شد. این فیلم مورد تحسین منتقدین و مخاطبین قرار گرفت. سپس در عید نوروز در لیست اکران نوروزی قرار گرفت و مورد استقبال مخاطبین واقع شد.

با توجه به این نکته که در سینمای ایران، گیشه اکثرا متعلق به فیلم‌های کمدی است اما موقعیت مهدی با توجه به ژانری که داشت در گیشه هم موفق بود.

این فیلم در بخش جوایز فیلم فجر در ۱۴ رشته مختلف نامزد دریافت جایزه شد. در این بین موقعیت مهدی موفق شد در ۵ رشته جایزه را دریافت کند.

موقعیت مهدی در بخش‌های “بهترین فیلم”، “بهترین موسیقی متن”، “بهترین صدابرداری”، “بهترین جلوه‌های ویژه میدانی” و “بهترین فیلم اول” جایزه دریافت کرد.

در حالی که عده‌ای معتقد بودند این فیلم جوایز بیشتری را هم می‌توانست دریافت کند اما دلیل درو کردن جوایز و موفقیت در گیشه و استقبال همزمان منتقدین و مخاطبین از موقعیت مهدی چه بود؟

موقعیت مهدی داستان زندگی و شهادت شهید مهدی باکری است. فیلم با وجود اینکه در دسته و ژانر جنگی یا همان دفاع مقدس که تنها ژانر بومی ایران است قرار می‌گیرد، اما فراتر از یک اثر جنگی صرف است.

موقعیت مهدی داستان شاعرانه و عاشقانه‌ای از زندگی مهدی باکری و اطرافیان او دارد. فیلم به همان اندازه که به مقوله‌های جنگی و المان‌های این ژانر پرداخته، به زندگی شخصی مهدی باکری و روابط او با اطرافیان خود اهمیت داده است.

فیلم در کنار جنگی بودن یک درام قصه‌گو تمام عیار است. موقعیت مهدی در واقع موقعیت مهدی باکری را در شرایط مختلف و چالش‌های پیش رویش به تصویر می‌کشد. در این فیلم زندگی مهدی باکری را در لحظات شادی، ناراحتی، فشار و مشکلات مختلف شخصی در کنار دغدغه‌های جنگی می‌بینیم.

فیلم در فیلمنامه خود عملکرد بسیار خوبی دارد. یک فیلمنامه کامل و قصه‌گو دارای فراز و فرودهای داستانی، دارای گره‌های مختلف احساسی و غیراحساسی و ترسیم درست موانع پیش روی قهرمان قصه.

فیلمنامه موقعیت مهدی کم نقص است. از روایت درست داستانی گرفته تا شخصیت‌پردازی‌هایی که به شکل بسیار پخته و خوبی هستند.

موقعیت مهدی در شخصیت‌پردازی از تکنیک بسیار جذاب و البته کارآمدی استفاده کرده است. علاوه بر پرداخت‌هایی که به شکل مستقیم در فیلم اجرا شده‌اند، موقعیت مهدی از شخصیت‌پردازی به شکل غیرمستقیم هم به خوبی بهره برده است.

موقعیت مهدی تلاش زیادی برای خلق شخصیت‌های دارای عمق کرده است.

موقعیت مهدی سعی کرده است از طریق سایر شخصیت‌ها و رفتارهای آن‌ها و با نشان دادن تفاوت اعمال و دیدگاه آن‌ها با مهدی باکری، به صورت غیرمستقیم به شخصیت او بپردازد.

داستانک‌های موجود در فیلم نیز بسیار خوب و فکرشده و در جهت همین سبک از شخصیت‌پردازی هستند. داستانک “خسرو” با بازی عالی “روح‌الله زمانی” یکی از بهترین روایت‌های فرعی موجود در سینمای ایران است. روایت “خسرو” و ارتباطی که او با رفیق صمیمی‌اش “محمد” دارد.

در این روایت فلش‌بک‌های بسیار جذابی به زندگی “خسرو” و “محمد” قبل از دوران جنگ زده می‌شود. با رفت و برگشت درست و به موقع به گذشته این دو نفر و حضورشان در جبهه، یک روایت فرعی درست و حسابی شکل می‌گیرد.

در همان مدت زمان کوتاهی که قصه “خسرو” را می‌بینیم حس می‌کنیم که کاملا او را می‌شناسیم و درک می‌کنیم. در همان زمان کوتاه با او همذات‌پنداری می‌کنیم و دغدغه و رفاقت او تبدیل به دغدغه ما می‌شود. قلبمان برای رفاقت “خسرو” و “محمد” می‌تپد.

این روایت کوتاه با به تصویر کشیدن کول کردن “خسرو” توسط “محمد” به لحظه اوج خود می‌رسد. کارگردان به ما صحنه‌ای را از دوران گذشته “خسرو” و “محمد” نشان می‌دهد که “خسرو” آسیب دیده و “محمد” او را روی دوش خود حمل می‌کند. ارتباط این اتفاق با شرایط آن‌ها در حال‌حاضر در جبهه جنگ، به بهترین شکل رفاقت می‌سازد. رفاقتی که خیلی وقت است حلقه گمشده سینمای جنگی ما است.

در این روایت لحظه‌ای وجود دارد که “خسرو” فریاد می‌زند: “من مهدی باکری نیستم” که باز هم با همان تکنیک باعث پرداخت شخصیتی مهدی باکری به شکل نامحسوس می‌شود.

موقعیت مهدی یک اثر کاملا سینمایی است. سعی در شعار دادن ندارد و دچار شعارزدگی نمی‌شود. شعارزدگی عاملی است که در تعداد زیادی از آثار دفاع مقدس وجود دارد. در همین جشنواره چهلم فیلم فجر، همچین آثاری در این ژانر وجود داشتند.

اما موقعیت مهدی تمام حرفش را به زبان سینما می‌زند. هرچه می‌خواهد بگوید در درون شخصیت‌‌هایش و در دل و بر بستر قصه و داستانش قرار دارند. به همین دلیل همه چیز در این فیلم حسی و واقعی است و لحظه‌ای شعاری و مصنوعی نمی‌شود.

از نظر گروه بازیگری هم موقعیت مهدی شرایط خوبی دارد. از خود “هادی حجازی فر” در نقش مهدی باکری که قبلا توانایی خود را در بازی ثابت کرده است گرفته، تا “ژیلا شاهی” و مخصوصا “روح‌الله زمانی” همگی خوب هستند.

نقش‌های فرعی‌تر هم هرکدام به اندازه خود و تاثیرشان در قصه دارای عمق هستند و بازی‌های به اندازه‌ای هم دارند.

موقعیت مهدی برای تمام شخصیت‌هایش وقت می‌گذارد. با وجود اینکه داستان درباره شخص مهدی باکری است اما فیلم تمام تمرکزش را روی مهدی باکری نگذاشته است. فیلم با سایر شخصیت‌ها هم همراه می‌شود و همانطور که گفته شد از طریق آن‌ها سعی می‌کند شخصیت‌پردازی مهدی باکری را نیز کامل کند.

اما بعد از تمام ویژگی‌های ذکرشده نمی‌توان از کارگردانی “حجازی فر” گذشت. موقعیت مهدی از آن دست فیلم‌هایی نیست که فیلمنامه‌اش نسبت به کارگردانی آن سطح بسیار بالاتری داشته باشد. کارگردانی حجازی فر درست به اندازه فیلمنامه دقیق و حساب شده فیلم، خوب است.

میزانسن‌ها، دکوپاژ، بازی‌گیری از بازیگران، مکان و حرکات دوربین، میزان مکث‌ها و نحوه و زمان کات‌ها به گونه‎‌ای هستند که بسیار فراتر از کارگردانی یک فیلم اولی می‌باشند. گویا که حجازی فر سال‌ها است که مشغول فیلمسازی است و حال در پخته‌ترین حالت خود قرار دارد.

موسیقی متن موقعیت مهدی از دیگر عواملی است که تاثیرگذاری این فیلم در مخاطب را بیشتر می‌کند. می‌توان گفت که واقعا استحقاق جایزه‌ای که دریافت کرد را داشته است. موسیقی به موقع حماسی است و در زمان خود به بهترین شکل شاعرانه، لطیف و عاشقانه می‌شود. موسیقی‌ای که کاملا کمک‌کننده در انتقال حس فیلم در خدمت آن است.

موقعیت مهدی بر خلاف تعداد زیادی از آثار این ژانر قصد ندارد کسی را نصیحت کند یا برای کسی حکمی صادر کند. موقعیت مهدی حد خود را می‌داند و به دنبال زدن حرف‌های بزرگ و دهن‌پرکن نیست. فیلم می‌خواهد قصه‌ای عاشقانه و شاعرانه را روایت کند. روایتی که سعی می‌کند در آن تعادل را بین درام و جنگ رعایت کند.

“حجازی فر” در موقعیت مهدی نشان داد دراماتیزه کردن قصه را می‌فهمد و اثری دراماتیک و تاثیرگذار را ساخته است.

موقعیت مهدی فیلمی تماشایی و دراماتیک است با فیلمنامه کم نقص، کارگردانی پخته، بازی‌های خوب و شیوه درست روایت، که حرف‌های کلیشه‌ای آثار مشابه را نمی‌زند. فیلمی که سینما است، قصه دارد، می‌تواند رابطه زن و شوهری، برادری و رفاقت بسازد و از همه مهم‌تر به معنای واقعی کلمه شخصیت ساخته است.

این فیلم قطعا در بین آثار برتر ژانر خودش قرار می‌گیرد و از آثار برتر جشنواره چهلم بوده است.

“حجازی فر” که قبلا خود را به عنوان یک بازیگر توانا اثبات کرده است، حال نوید ظهور یک کارگردان نوپا را می‌دهد که سینما را می‌فهمد و در اولین اثر خود، همانند یک کارگردان پرآوازه با تجربه عمل می‌کند.

قطعا منتظر تماشای آثار بعدی حجازی فر خواهیم بود و امیدواریم که او فقط در این فضا باقی نماند و آثار متفاوت و مختلفی را از او ببینیم.