نقد فیلم علت مرگ نامعلوم | بهترین فیلم در حال اکران

فیلم علت مرگ نامعلوم اثر در حال اکران از سینمای مستقل می‌باشد که البته متاسفانه اکران بسیار محدود و کمی دارد و شاید تماشای آن چندان ساده نباشد.

علت مرگ نامعلوم نام فیلمی است که پس از سه سال توقیف به مرحله نمایش و اکران رسید. البته اگر قصد تماشای این فیلم را دارید احتمالا نتوانید به سادگی خرید بلیط برای آثار کمدی آبکی، برای این فیلم نیز بلیط تهیه کنید. علت مرگ نامعلوم متاسفانه اکرانی بسیار محدود داشته و در برخی از شهرها یا اصلا به روی پرده نرفته و یا نهایتا یک سانس در روز داشته باشد. در تهران به لطف تعدد سینماها شاید کارتان کمی ساده‌تر باشد اما خبری از سانس‌های متنوع در بازه‌های زمانی مختلف روز نیست. همین یک فریم می‌تواند گویای وضعیت اسفناک و بیمار سینمای ایران باشد، سینمایی با ۹۵ درصد تولیدات کمدی سخیف و فاقد ارزش و فروش میلیاردی که جا را برای پخش آثار مهم و جدی تنگ کرده‌اند.

سه سال از توقیف فیلم گذشت و پس از به عقب انداختن سلیقه‌ای سه سال از زندگی حرفه‌ای یک فیلمساز فیلم اولی، علی زرنگار موفق شد تا هر چند به شکلی محدود اما فیلم خود را بر روی پرده ببرد. این اثر شاید بازیگر چهره به معنای شخصی که اصطلاحا گیشه را جمع می‌کند، نداشته باشد اما تمام بازیگران در بهترین فرم خود هستند و با فیلمی بسیار پخته و درخشان به عنوان اثر اول علی زرنگار روبرو هستیم. اثری که بنا است تا دوراهی‌های اخلاقی و گرفتن تصمیم درست را به چالش کشیده و مخاطب را چند بار با خود و تصمیمات ذهنی‌اش روبرو کند.

فیلم علت مرگ نامعلوم یک اثر جاده‌ای به شمار می‌رود که روایت آن در یک ون مسافری در جایی حوالی کرمان اتفاق می‌افتد. قصه در یک شب به ظاهر عادی رخ می‌دهد، جایی که هفت مسافر سوار یک ون خطی شده تا فاصله دو شهر را طی کنند، همه چیز به شکل معمول خود در حال پیش می‌رود که ناگهان متوجه می‌شویم یکی از مسافران این ون فوت کرده است. همانگونه که از نام فیلم مشخص است، علت مرگ او نامعلوم است. اگر تا این لحظه به تماشای فیلم بنشینید شاید تصور کنید با آثار مرسوم هالیوودی روبرو هستید که حال بنا است تا با روایتی رازآلود مشخص شود چه کسی در مرگ او دست داشته است. اما فیلم ابدا اینگونه نیست و با یک اثر درام مواجه هستیم که با ظرافتی خاص و روایتی پر فراز و نشیب قصد بحث درباره اخلاقیات را دارد.

فیلم قصد دارد تا رفتار و واکنش دیگر سرنشینان ون را پس از این اتفاق به تصویر کشیده و ما شاهد کشمکش‌های مختلف بین هفت نفر ( شش مسافر و یک راننده) باشیم که چگونه با موقعیت پیش آمده برخورد می‌کنند. در واقع این ون تبدیل به یک جامعه کوچک متشکل از افراد مختلف با دغدغه‌های گوناگون و مشکلات مالی و یا عاطفی می‌شود. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های فیلم علت مرگ نامعلوم، ساخت درست این هفت نفر به عنوان انسان‌های واقعی و قابل لمس است. تمام این افراد برای مخاطب حائز اهمیت شده و فیلم ما را پیگیر سرنوشت آنان می‌کند.

فیلم آدم‌هایی را می‌سازد که پیش از هر چیزی انسانیت دارند. آن‌ها با یک جنازه مواجه هستند که هر گونه اقدامی ممکن است برای خودشان گران تمام شود. در بین مسافران یک زندانی حضور دارد که در دوران مرخصی است و یا شخص دیگری که قصد فرار از کشور را داشته و علاقه‌ای به باز شدن پای پلیس به ماجرا ندارد. این هفت نفر در لحظاتی دچار وسوسه و دو راهی‌های اخلاقی می‌شوند و فیلم می‌تواند شما را نیز در همان موقعیت قرار داده تا تصمیم بگیرید. در عین تمام کشمکش و جدل‌ها، این افراد نسبت به یکدیگر معرفت داشته و در لحظه درست حتی از یکدیگر حمایت می‌کنند. هیچگونه نگاه بالا به پایین و تحقیرآمیزی از طرف فیلمساز نسبت به این هفت نفر وجود ندارد حتی در جایی که آن‌ها تسلیم وسوسه خود می‌شوند باز هم انسان بودن و خصلت‌های انسانی آن‌ها بر هر چیزی مقدم است و نکته مهم آن است که تمام این افراد دارای عزت نفس هستند.

فیلم علت مرگ نامعلوم موفق می‌شود از همان ابتدا مخاطب را به عنوان یکی از همان مسافرین سوار بر آن ون کند. شما دائما در کنار دیگر مسافران با چالش‌هایی روبرو می‌شوید، موقعیت را تحلیل می‌کنید، تصمیمی می‌گیرید و سپس از آن منصرف می‌شوید و این بازی تا انتهای فیلم ادامه دارد. مخاطب با هفت مسافر مواجه است که هیچ گناهی ندارند، آن‌ها فقط بدشانس هستند که یکی از مسافران در این ون فوت کرده است. در نتیجه مخاطب نگران این مسافران شده که بی‌دلیل دچار دردسر نشوند. از ویژگی‌های مهم فیلم قابل حذف نبودن هیچ یک از افراد می‌باشد.

شما نمی‌توانید هیچ یک از کاراکترهای موجود در فیلم را حذف کنید و تمام آن‌ها با پرداخت درستی که داشته‌اند برای روایت این قصه لازم هستند. فیلم استفاده درستی نیز از لوکیشن دارد، بارها در آثار مختلف داخلی شاهد این اتفاق بودیم که فیلم در منطقه‌ای خاص روایت می‌شود اما انتخاب این لوکیشن هیچ تاثیری در روند فیلم و قصه نداشته و گویا صرفا برای دکور و تزئین اتفاق افتاده است. در علت مرگ نامعلوم اما اینگونه نیست. نوعی تناسب بین لوکیشن صحرایی و بیابانی با گریم بازیگرانی که اکثرا عبوس و نافرم است و همچنین با ماشین ونی که به سختی جفت و جور شده تا حرکت کند، وجود دارد. علاوه بر آن، لوکیشن صحرایی اطراف کرمان به دلیل خلوتی و عبور مکرر پلیس جهت مبارزه با قاچاق از دیگر عواملی است که با برخی اقدامات این مسافران دارای نسبیت است. بنابراین همه چیز در فیلم علت مرگ نامعلوم درست است، از بازی‌ها تا فیلمنامه و کارگردانی که قادر است در تصویر و میزانسن شخصیت بسازد. فیلم علت مرگ نامعلوم اثری است که حتما باید آن را تماشا کرد.

هشدار اسپویل!

پیش‌تر گفتیم که کاراکترها دارای نوعی معرفت نسبت به یکدیگر هستند. نمونه آن را می‌توانید در سکانس ورود ناگهانی پلیس مشاهده کنید که چگونه به کاراکتر جوان کمک می‌کنند و یا در پایان فیلم جایی که کاراکتر اصلی (بانیپال شومون) پول‌ها را برداشته و دیه دوست اعدامی خود را می‌دهد، برمی‌گردد تا باقیمانده پول را با سایر افراد تقسیم کند. عزت نفس کاراکترها نیز از دیگر مواردی است که فیلم را از چرک شدن دور می‌کند. راننده ونی که وقتی به او تهمت برداشتن پول‌ها زده می‌شود از کوره در رفته و شرافت خود را یادآور می‌شود. کاراکتری که کفش پایش تنگ است اما هرگز به شکلی وقیحانه و پلید طلب پول نمی‌کند و سایر افراد نیز هیچگاه به خود اجازه نمی‌دهند که صراحتا پیشنهاد برداشتن پول‌ها را بدهند. تصمیمات آن‌ها همواره با نوعی تردید همراه با وجدان همراه می‌باشد که این همان چیزی است که کاراکترهایی انسان و قابل درک می‌سازد.

فیلم یک سکانس تشییع جنازه دارد که احتمالا بتوان گفت بهترین لحظه فیلم است. جایی که این افراد تصمیم می‌گیرند جنازه مسافر فوت شده را دفن کنند تا اصطلاحا روی زمین نماند. این لحظه گویی زمانی است که آن‌ها تازه با اتفاق هولناکی که رخ داده روبرو می‌شوند. قوس شخصیتی این افراد در این مراسم تشییع جمع و جور تکمیل می‌شود و پس از آنکه جنازه در خاک قرار می‌گیرد شاهد اشک کاراکترهای فیلم هستیم. در همین سکانس یک نمای عالی وجود دارد که بدون دیالوگ شخصیت یک کاراکتر را تکمیل می‌کند. یکی از مسافران (با بازی علیرضا ثانی‌فر) در طول فیلم مدام اعلام می‌کند که همسر مریضی داشته و به این پول نیاز دارد. در لحظه دفن مسافر فوت شده او بالای قبر او چند ثانیه مکث کرده و به درون قبر خیره می‌شود، گویی که او تصویر همسر مریض خود را دیده و مشغول تصویرسازی یک لحظه شوم برای خود است. چند ثانیه مکث او بالای جنازه با یک نمای لانگ بدون دیالوگ اضافه کاراکتر او را ساخته و حال او در گوشه‌ای تنها مشغول گریه می‌شود. فیلم در پایان‌بندی نیز عملکردی بسیار خوب داشته و پس از مواجه کردن مسافران با همسر باردار و فرزند فرد فوت شده، باعث می‌شود تا مخاطب پس از پایان و خروج از سالن همچنان فکرش در فیلم باقی مانده و به خانواده‌ای فکر کند که چشم انتظار عزیزشان هستند که جایی در دل صحرا دفن شده است.

در پایان باید گفت فیلم علت مرگ نامعلوم از معدود آثاری است که ارزش هزینه و وقت سینما رفتن را داشته و لایق توجه و دیده شدن است. این دست آثار برای مخاطبین ما نیاز هستند، آثاری که آن‌ها را به فکر فرو برده، به چالش بکشد و چند بار با خودشان روبرو کند. کمدی‌های آبکی با خنده‌های سخیف و بی‌ارزش هیچ کاربردی برای مخاطبین جامعه ما ندارند.

امتیاز نویسنده به فیلم: ۸ از ۱۰