نقد فیلم Good Morning | فریاد بلند سکوت

فیلم Good Morning یا صبح بخیر اثری درام، کمدی و خانوادگی محصول ۱۹۵۹ و کشور ژاپن می‌باشد که در عین سادگی تماشایی است.

فیلم Good Morning اثری است از یاسوجیرو ازو که از فیلمسازان بزرگ و مهم ژاپن می‌باشد. شاید تنها نام کوروساوا را از سینمای ژاپن شنیده باشید، اما ژاپن چند فیلمساز مهم دارد که یاسوجیرو ازو یکی از آنان بوده که آثاری چون Tokyo Story، Late Spring و An Autumn Afternoon را در کارنامه دارد. فیلم Good Morning شاید از آثار کمتر دیده شده یاسوجیرو ازو باشد که چندان به آن توجه نشده است.

Good Morning فیلم ساده‌ای است و شاید بارها این جمله را شنیده باشیم که ساده فیلم ساختن ابدا کار آسانی نبوده و بسیار سخت است. شاید خیلی از فیلمسازان در دام پیچیده ساختن و یا عجیب و غریب حرف زدن افتاده و از ترس نتوانستند قصه‌ای ساده و جمع و جور را به فرمی ساده روایت کنند. باید گفت که آن جمله معروف صحیح می‌باشد، ساده ساختن خود کار مشکلی است و پشت هر فیلم ساده‌ای درک بالا و زیست و نسبیت درستی از فیلمساز با آن موقعیت و فضا و کشمکش درون فیلم وجود دارد. فیلم Good Morning نیز در همین دسته قرار می‌گیرد.

Good Morning نه بنا است تا حرف پیچیده و یا به ظاهر و ادا پیچیده‌ای بزند و نه قرار است پیام و مفهومی فلسفی را با نماد بازی و کدگذاری‌های عجیب و قلبمه سلمبه به زعم خود به مخاطب برساند. اتفاقی که به خصوص در سینمای امروز به وفور قابل مشاهده می‌باشد، همین موضوعات است. آثاری که سعی داشته تا گنده‌تر از حد خود حرف بزنند و توان آن را نداشتند و یا فیلم‌هایی که سینما را با محلی برای شعار و جار زدن و یا صدور بیانیه اشتباه گرفته‌اند. تمام این مسائل باعث شده‌اند تا امروزه سینما از اصول خود دور و دورتر شود. سینمایی دلنشین که با هدف روایت یک قصه به دنبال آن است تا احساسات انسانی مخاطب را درگیر کرده و او را مدت زمانی به دنیای کاراکترهای موجود در قصه خود ببرد.

قصه فیلم Good Morning در یک مجتمع می‌گذرد که چند خانواده در واحدهای مختلف آن زندگی می‌کنند. شرایط زندگی این خانواده‌ها از نظر مالی تقریبا مشابه یکدیگر بوده و چندان وضعیت خوبی به لحاظ مالی ندارند. خانه‌هایی با راهروهای بلند اما با عرضی کوچک که به سختی دو نفر همزمان می‌توانند از آن عبور کنند. نسبت تصویر ۴:۳ موجود در فیلم که حالت شبه مربعی دارد نیز به درک بیشتر این فضا کمک کرده است و با کم بودن عرض تصویر، کوچکی و تنگ بودن فضا بیشتر حس می‌شود و از طرفی تمرکزی بیشتری بر عمق میدان تصویر وجود دارد.

در تمام این واحدها و افرادی که در آن زندگی می‌کنند تنها یک خانواده تلویزیون دارند و باقی هنوز از این جعبه جادویی استفاده نمی‌کنند. این اتفاق هم به شرایط مالی آن‌ها و هم به اعتقادشان به اینکه تلویزیون موجب اتلاف وقت می‌شود، بازمی‌گردد. اما در حالی که والدین با تلویزیون مخالف بوده و نیازی به وجود آن در خانه‌ها نمی‌بینند، با نسل جدید روبرو هستیم که شیفته آن شده و عاشق تماشای تلویزیون هستند. حال چند بچه‌ای که با یکدیگر دوست و هم مدرسه‌ای هستند هر روز یواشکی و پنهانی به خانه تنها خانواده دارای تلویزیون رفته و مشغول به تماشای کشتی می‌شوند که البته این موضوع همواره مورد مخالفت والدین آنان قرار می‌گیرد و آن‌ها را از رفتن به خانه همسایه و تماشای تلویزیون منع می‌کنند.

Good Morning تمرکز خود را بر روی یکی از خانواده‌ها می‌گذارد، خانواده هایاشی که تو پسر به نام‌های مینورو و ایسامو دارند. یاسوجیرو ازو همواره در آثارش ارزش خاصی برای خانواده قائل بوده و همیشه خانواده نقش پر رنگی در آثار او ایفا می‌کنند. این جادوگر ساخت آثار ساده و دلنشین در فیلم Good Morning نیز بار دیگر خانواده می‌سازد که فرزندان در آن دغدغه‌ای بسیار ساده مثل داشتن یک تلویزیون دارند.

مینورو و ایسامو به عنوان نمایندگان نسل جدید قصد دارند تا در تغییر شرایط زندگی انسان‌ها شریک بود و این اختراع جدید بشر یعنی تلویزیون را در خانه خود داشته باشند در حالی که پدر و مادر آن‌ها مخالف بوده و اعتقاد دارند که تلویزیون برای آنان مضر است. در ابتدا ارتباطی که بین مینورو (برادر بزرگتر) و ایسامو (برادر کوچکتر) ساخته می‌شود، به یادماندنی و بسیار دیدنی و مسرت بخش است. ایسامو به عنوان برادر کوچکتر مدام حرکات و جملات برادر بزرگتر خود را الگو قرار داده و آن‌ها در طول فیلم تکرار می‌کند که رابطه‌ای خاص و جذاب را بین آن‌ها می‌سازد.

همانطور که اشاره شد یاسوجیرو ازو به خانواده اهمیت فراوانی می‌دهد و او در Good Morning نیز به یک اختلاف نظر و مشکل بین فرزندان و والدین یا بین نسل جدید و قدیم می‌پردازد اما فیلمساز جوری فیلم را پیش می‌برد که در این میان هیچ یک از دو طرف مقصر جلوه داده نشده و البته مخاطب نیز حس بدی نسبت به هیچ یک از دو طرف نداشته باشد. خانواده برای او مقدس است و حال که دو فرزند یعنی مینورو و ایسامو با اعتراض قصد دارند تا به خواسته خود یعنی تلویزیون برسند، بنا نیست تا این کشمکش و کلنجار به دعوا و توهین‌های شدیدی منجر شود.

مینورو و ایسامو تصمیم می‌گیرند تا به نوعی روزه سکوت گرفته و دیگر حرف نزنند، چرا که پدرشان در قبال درخواست‌های مکرر آنان برای خرید تلویزیون می‌گوید که کودکان نباید اینقدر حرف بزنند. آن‌ها یک علامت یسن خود می‌گذارند که هنگام نیاز به حرف زدن به یکدیگر نشان می‌دهند و در صورت تایید نفر مقابل شروع به حرف زدن می‌کنند. این علامت توسط ایسامو که کوچکتر است مداما استفاده می‌شود که مینورو آن را مرتبا رد می‌کند و این موضوع خود چند موقعیت کمدی دلنشین را در اثر می‌سازد. این روزه سکوت آن‌ها خود منجر به خلق چند موقعیت مختلف در فیلمنامه می‌شود. به عنوان مثال همین سکوت آن‌ها باعث یک سوءتفاهم شده که همسایگان نسبت به مادرشان بدگمان می‌شوند. از آن سمت والدین نیز برخورد عجیبی با آن‌ها نداشته و یاسوجیرو صرفا در حال به تصویر کشیدن دو طرز تفکر از دو نسل مختلف بر سر وجود یک انقلاب در تاریخ بشر یعنی تلویزیون است.

فیلم Good Morning در تمام مدت زمان خود نمای کلوزآپ ندارد، که کاملا برای اثری بی ادعا با موضوعی کوچک مثل خرید تلویزیون تصمیم کاملا درستی است. اکثر دکوپاژهای یاسوجیرو ازو نیز استفاده از قاب‌های روبروی بازیگران است. یاسوجیرو غالبا نمایی از پشت سر و یا حتی نیم‌رخ که می‌توانند مخاطب را نسبت به کاراکتری بد دل کرده و یا باعث فاصله بین مخاطب و کاراکتر شود استفاده نکرده است. او در Good Morning نسبت به تمام کاراکترهایش متعهد می‌باشد.

مینورو و ایسامو از راه و شیوه‌ای درست سعی دارند تا صدای خود را برسانند، آن‌ها تسلیم حرف پدر خود که کودکان نباید زیاد حرف بزنند نشده و اتفاقا با همان سکوت و حرف نزدن در نهایت به خواسته خود می‌رسند. آن‌ها معتقدند که اتفاقا این بزرگسالان هستند که زیاد حرف می‌زنند، صحبت‌های کلیشه‌ای کوتاه مثل سلام و احوالپرسی و یا گفتگو راجع به آب و هوا از دید آنان اتلاف وقت است و بزرگسالان بجای حرف زدن درباره احساسات خود و یا واقعیات درباره این موارد بی‌ارزش و غیر واقعی گفتگو می‌کنند.

Good Morning اثری با قصه‌ای ساده درباره آرزوی دو پسر بچه برای داشتن تلویزیون و ترفندهای آنان برای دستیابی به آن می‌باشد. مینورو و ایسامو که از راه درست پای خواسته او ایستاده و با سکوت آن را فریاد می‌زنند و می‌توانند الگویی برای هر نسل جدیدی در هر لحظه‌ای از تاریخ باشند که چگونه می‌توان خواسته‌های خود را به درستی مطرح کرد. Good Morning دلنشین و سرزنده و سرخوش و حال و هوای خانواده، کودکی و آرزو دارد و می‌تواند با لحظات کمدی لطیف خود یک ساعت و نیم مخاطبش را در دنیای خود غرق کند.