معرفی فیلم eXistenz| معنای حقیقی وجود

در دومین روز از بهار طبیعت، مروری می‌کنیم بر یکی از مهم‌ترین آثار کارنامه‌ی حرفه‌ای دیوید کراننبرگ افسانه‌ای، یعنی فیلم eXistenz محصول سال ۱۹۹۹.

دیوید کراننبرگ یکی از بزرگترین کارگردان‌های سینمای وحشت می‌باشد که نام وی با خلق یکی از جنجالی‌ترین زیر سبک‌های ژانر وحشت، یعنی Body Horror یا وحشت جسمی گره خورده است. علی‌رغم اینکه توصیف فیلم‌های دیوید کراننبرگ در قالب یک ژانر کار چندان ساده‌ای نیست؛ اما به طور کلی سینمای کراننبرگ را می‌توان به سه فاز تقسیم کرد.

فاز اول سینمایی وی که با اولین فیلم بلند وی یعنی Stereo آغاز می‌شود و با آثاری همانند Crimes of The Future (جرم‌های از آینده)، Shivers (رعشه‌ها) و Videodrome (ویدیودروم) ادامه می‌یابد را می‌توان در تولد، رشد و بلوغ Body Horror خلاصه کرد. نوع جدیدی از ترسی که دیوید کراننبرگ در این آثار با آن به شکار کابوس‌های مخاطبان می‌رود نه در جامپ‌اسکیرهای وقت و بی‌وقت که بلکه بر سکانس‌هایی خشونت‌آمیز استوار هستند که تغییرات و استحاله‌های پیچیده‌ای را در بدن انسان به آرامی و با جزئیات کامل به تصویر می‌کشند.

برای ذهن مخاطب این سکانس‌ها همانند بریدن دست با کاغذ است. همانند لحظه‌ی برش، هنگام تماشای آثار کراننبرگ مخاطب چیزی حس نمی‌کند؛ اما با گذشت زمان لحظه لحظه گستره‌ی زخم بیشتر نمایان می‌شود و تنها در انتهای کار است که مخاطب از شدت ضربه‌ی وارد شده به خود آگاه می‌شود.

آثاری که کراننبرگ در این فاز از زندگی حرفه‌ای خود خلق می‌کند؛ بعدها منبع الهام تعدادی از بدنام‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما می‌شوند؛ آثاری که شاید تنها شباهتشان به آثار کراننبرگ، نحوه‌ی خاص به تصویر کشیدن وحشت و خشونت باشد و هیچ‌وقت حتی نزدیک به درک عمق آثار وی نمی‌شوند. در فاز دوم زندگی حرفه‌ای خود، کراننبرگ از سینمای وحشت فاصله می‌گیرد و به سمت ژانر درام حرکت می‌کند. آثاری همانند Cosmopolis (جهان‌شهر)، A History of Violence (تاریخچه‌ی خشونت) و Eastern Promises (قول‌های شرقی) از آثار مشهور کراننبرگ در این فاز هستند.

فاز سوم که با بازسازی فیلم Crimes of The Future آغاز شد و تاکنون نیز ادامه دارد؛ آغاز بازگشت کراننبرگ به سینمای وحشت است. فیلم مورد بحث این مقاله یعنی Existenz (وجود) یکی از آثار انتقالی کراننبرگ از فاز اول به فاز دوم سینمای وی است. فیلم eXistenz نه در دسته‌ی آثاری همانند Crash (تصادف ) و History of Violence قرار می‌گیرد و نه آن را می‌توان در زمره‌ی آثاری همچون Crimes of The Future قرار دارد. این فیلم بر پایه‌ی ترکیب المان‌هایی از سینمای قدیم و جدید کراننبرگ بنا شده است.

• نام فیلم: Existenz
• سال تولید: ۱۹۹۹
• ژانر: علمی-تخیلی/ترس روانشناختی/هیجانی
• کارگردان: دیوید کراننبرگ
• نویسنده: دیوید کراننبرگ
• بازیگران: جود لا، جنیفر جیسون لی، ایان هولم، دان مک‌کلر، کلوم کیت رنی، کریستوفر اکسلتون، سارا پلی، ویلم دفو

داستان فیلم eXistenz در آینده‌ی نزدیک روایت می‌شود. زمانی که بازی‌های تعاملی تولید می‌شوند که مخاطب می‌تواند به تجربه‌ی آن‌ها در چیزی شبیه به یک توهم ذهنی کامل بپردازد. شاید نزدیک‌ترین مثالی که برای تقریب به ذهن بتوان بیان کرد دستگاه‌های واقعیت مجازی باشند؛ با این تفاوت که در دنیای بازی‌های eXistenz مخاطب با از دست دادن خودآگاهی خود به معنای واقعی به بخشی از بازی تبدیل می‌شود.

ارتباط این بازی‌ها با بدن انسان از طریق درگاه‌های زیستی برقرار می‌شوند که ستون فقرات انسان را به کنسولی که بازی بر روی آن اجرا می‌شود را متصل می‌سازند. در دنیای eXistenz این بازی‌ها به چنان محبوبیتی دست پیدا کرده‌اند که بسیاری از مردم اکثر اوقات خود را صرف کاوش در این توهم‌های فانتزی می‌کنند و در نقطه مقابل برخی که خود را واقع‌گرا می‌خوانند خواهان توقف تولید و ممنوعیت این بازی‌ها هستند. آن‌ها عقیده دارند که شرکت‌های بزرگ در حال مهندسی واقعیت برای مردم با این تکنولوژی هستند.

در شب افتتاحیه‌ی یکی از مورد انتظارترین بازی‌های شرکت Antenna به نام eXistenz که توسط آلگرا گلر با بازی جنیفر جیسون لی، توسعه یافته است؛ قرار است تا گروهی از داوطلبین منتخب برای اولین بار به تجربه‌ی eXistenz بپردازند که ناگهان فردی واقع‌گرا که در پوشش یکی از داوطلبان وارد محل برگزاری افتتاحیه شده است با یک اسلحه‌ی عجیب به سمت گلر شلیک می‌کند. گلر به لطف تد یکی از نگهبانان مجموعه با بازی جود لا از این سو قصد جان سالم به در می‌برد و به همراه وی از محل حادثه دور می‌شوند.

گلر متوجه می‌شود که کنسول وی که نسخه‌ی مادر eXistenz بر روی آن نصب شده است؛ آسیب دیده است. گلر به تد می‌گوید که آن‌ها باید وارد بازی شوند تا از سالم بودن بازی اطمینان حاصل کنند. تد که درگاه زیستی ندارد به شدت با این ایده مخالفت می‌کند؛ اما در نهایت با نصب درگاه زیستی به روی خود موافقت می‌کند و به همراه گلر وارد بازی می‌شوند؛ اما طولی نمی‌کشد که آن‌ها متوجه می‌شوند که بازی توسط فردی که قرار بوده کنسول آسیب دیده را تعمیر کند آلوده شده است.

کراننبرگ در eXistenz نسخه‌ای اغراق شده از دنیایی را به تصویر می‌کشد که پیش پای انسان مدرن قرار دارد. جهانی که تک تک المان‌هایش توسط تکنولوژی مهندسی شده و برای هر فرد نقش خاصی تعریف شده است و همانند بازی eXistenz اعمال پیش روی انسان ناشی از انتخاب و میل شخصی وی نیستند؛ بلکه نشأت گرفته از کارهایی هستند که باید برای پیش‌برد سناریوی بازی انجام شوند.

در نظر کراننبرگ توهم تکنولوژیکی که انسان با انتخاب خود پای به آن می‌گذارد؛ علی‌رغم جذابیت اولیه و ظاهری، انسان را تنها به صورت یک چرخ‌دنده می‌بیند که تنها منعفت و وظیفه‌اش گرداندن باقی چرخ‌دنده‌ها است و به راحتی تعویض‌پذیر است. همانند بازیکنان eXistenz که افرادی با سن، نژاد و ملیت‌، سلیقه و اهداف گوناگون هستند؛ اما نقششان در بازی همواره ثابت است.

سیر داستانی فیلم eXistenz برای مخاطب اصلاً قابل پیش‌بینی نیست و کراننبرگ هر لحظه با افزودن گرهی جدید در هزارتوی داستانی این اثر، مخاطب را بیش‌تر به چالش می‌کشد. نقش‌آفرینی هنرمندان این اثر به خصوص جود لا در یک کلام فوق‌العاده است و کاملاً مخاطب را با شخصیت‌ها درگیر می‌کند. شاید تنها نقطه ضعف این اثر جلوه‌های بصری آن باشد که علی‌رغم اینکه کاملاً قابل قبول هستند؛ اما می‌توان آن را یک قدم رو به عقب نسبت به آثار پیشین کراننبرگ همانند Videodrome دانست.

eXistenz یکی از مهم‌ترین آثار دیوید کراننبرگ است که مخاطبان و منتقدین به راحتی از کنار آن گذشته‌اند. eXistenz اثری تحسین‌ برانگیز اما فراموش شده و کمتر دیده شده است که به بشریت هشدار می‌دهد که چگونه در حال وارد شدن به کابوسی مصور با پوسته‌ی یک آرمان‌شهر بی‌نقص است.

منبع: گیمفا