نقد فیلم شهرک | گم‌گشتگی هویتی

شهرک فیلمی است درام و اجتماعی به کارگردانی علی حضرتی که در ماه اخیر به اکران آنلاین رسیده و در دسترس عموم قرار گرفته است. در ادامه با نقد فیلم شهرک همراه ما باشید.

فیلم شهرک نخستین بار در جشنواره فجر چهلم در سال ۱۴۰۰ به نمایش درآمد. فیلم در سه بخش بهترین جلوه‌های ویژه میدانی، بهترین فیلمبرداری و بهترین تدوین نامزد دریافت جایزه بود که البته موفق به کسب هیچکدام نشد. شهرک نهایتا در تابستان ۱۴۰۲ در سراسر کشور بر روی پرده رفت و در زمستان ۱۴۰۲ نیز اکران آنلاین شد. کارگردانی و نویسندگی فیلم شهرک را علی حضرتی بر عهده دارد که پیش از این فیلم سازهای ناکوک را در قامت کارگردان در کارنامه دارد. او همچنین در مقام تهیه‌کننده در برخی آثار دیگر نیز حضور داشته است. بازیگرانی چون ساعد سهیلی، مهتاب ثروتی، کاظم سیاحی، همایون ارشادی، رویا جاویدنیا و شاهرخ فروتنیان در فیلم شهرک به ایفای نقش پرداخته‌اند.

فیلم شهرک قصه جوانی به نام نوید را روایت می‌کند که علاقه بسیار زیادی به بازیگری دارد. نوید با پدر و مادر و خواهر خود زندگی کرده و عاشق دختری به اسم هما است. فیلم در همان ابتدا با صحنه‌هایی از تست بازیگری باز می‌شود و سپس وجود سکانس‌هایی مثل دوبله کردن صحبت‌های دیگران در کافه کاملا تا به آن لحظه فضای زندگی یک عشق بازیگری را می‌سازد. نوید برای بازی در یک پروژه سینمایی به ظاهر بسیار بزرگ با کارگردانی مهم که تا پایان نیز اثری از او نیست، پذیرفته می‌شود.

اما حضور در این فیلم به عنوان بازیگر یک شرط بسیار مهم دارد. آن شرط از این قرار است که نوید و سایر بازیگران آن باید مدتی را در یک شهرک ایزوله شده در قالب نقش و کاراکتر خود در فیلم بگذرانند. در واقع این مدت، زمانی است که برای تمرین بازیگران و اصطلاحا درک بهتر آن‌ها از کاراکتر خود در نظر گرفته شده است. نکته آنجا است که این افراد در این مدت حق هیچگونه ارتباطی را با دنیای بیرون ندارند و همچنین نباید از نقش خود خارج شوند. در صورتی که این قوانین نقض شوند، بازیگر از پروژه اخراج خواهد شد.

نوید که همیشه سودای بازیگری را داشته است این شروط را می‌پذیرد و در نتیجه او در مسیر زندگی کردن در یک شهرک ایزوله و البته با هویتی کاملا جدید با نام فرهاد مدبر قرار می‌گیرد. فرهاد یک نقاش ساختمان است که نوید قرار است آن را بازی کند. در ابتدا باید به ایده فیلم اشاره کرد. فیلم شهرک قطعا از نظر ایده نمره قبولی می‌گیرد، هر چند که این ایده ممکن است خود از برخی آثار مشهور سینمای جهان الهام گرفته شده باشد، اما در هر صورت ایده فیلم شهرک برای سینمای یکنواخت ایران ایده جدیدی است. در نگاه اول کاملا خود را مواجه با یک قصه نسبتا هیجان‌انگیز می‌بینیم. در واقع می‌توان گفت که فیلم شهرک در هسته و مرکزیت خود از وزن بالایی برخوردار است اما در شکاف آن هسته، پرداخت بیشتر و استفاده از این پتانسیل دچار ضعف است.

فیلم تا چهل، پنجاه دقیقه ابتدایی مخاطب را با اشتیاق همراه خود دارد و پس از آن رفته رفته این اشتیاق کم می‌شود. شاید فیلم را بتوان تا انتها تماشا کرد اما قطعا آن شور و شوق اولیه از دست می‌رود. فیلم در واقع بنا است تا تغییر هویت نوید را در طول حضور در این شهرک به تصویر بکشد. این تغییر هویت می‌تواند مفاهیم مختلفی مثل نقاب زدن انسان‌ها و ساخت هویت‌های تقلبی برای دستیابی به برخی چیزها و یا اجبار یک جامعه برای بازی کردن نقش و هویتی غیر از خود اشخاص و چندین و چند مفهوم این چنینی باشد. نکته مهم آن است که فیلم در پرداخت به آن‌ها عاجز است.

در ابتدا نوید وارد شهرک شده و سعی دارد تا رفته رفته تبدیل به فرهاد شود. او گیج است و این شرایط برایش عجیب و غریب می‌باشد. او حال هویتی جدید، یا با یک شغل جدید و همچنین پدر و مادری جدید دارد که خانواده او را در قالب پروژه سینمایی مدنظر تشکیل می‌دهند. مخاطب نیز همین حس را در کنار نوید تجربه می‌کند. در واقع فیلم از لحظه ورود نوید به شهرک یک تعلیق می‌سازد که تا انتها نیز ادامه دارد.

ساخت این تعلیق خوب است اما هیچ بهره‌برداری و استفاده‌ای از آن نمی‌شود. از جایی به بعد این تعلیق خسته‌کننده شده و دیگر همراهی مخاطب را از دست می‌دهد. فیلم شهرک در واقع از همان یک ساعت ابتدایی خود به بعد گویا در یک چهار دیواری گیر کرده و وارد مرحله بعدی نمی‌شود. این تعلیق موجود در فیلم از همان ابتدا تا انتها یکنواخت باقی می‌ماند، نه وارد فاز بعدی می‌شود و نه شوک و غافلگیری در دل آن جا دارد. یکی از بهترین راه‌های استفاده از شوک و غافلگیری، گنجاندن آن در دل یک تعلیق بزرگ‌تر است. این تعلیق بزرگ در شهرک وجود دارد اما به حال خود رها شده است.

فیلم در بحث شخصیت‌پردازی نیز عملکرد بسیار ضعیفی دارد. در فیلم شهرک نه شخصیت نوید ساخته می‌شود و نه پس از ورود به شهرک شخصیت فرهاد. در حالی که در فیلم شاهد از دست رفتن و کمرنگ شدن هویت نوید و تبدیل شدن به هویتی جدید با نام فرهاد هستیم، اما این ضعف در شخصیت‌پردازی باعث می‌شود تا این سردرگمی و گم‌گشتگی هویتی ساخته و حس نشود. هنگامی که بنا است تا شاهد از دست رفتن هویت یک شخص باشیم، ضعف در ساخت شخصیت و هویت به آن ضربه خواهد زد.

تقریبا تمام هویت نوید و از بین رفتن آن، فقط به تغییر نام از نوید به فرهاد خلاصه شده است. ارتباط پدر و مادر او چه در شهرک و چه خارج از آن با شخص او شکل نمی‌گیرد. عشق او به هما در خارج و به کاراکتر فرشته در داخل شهرک نیز همین وضعیت را دارد. البته که در ترسیم آن حس دوگانه که آیا فرشته واقعا عاشق او شده یا صرفا سناریو تمرینی فیلم را دنبال می‌کند، موفق است. از طرف دیگر شخصیت فرشته نیز به عنوان کاراکتر مکمل فرهاد بسیار ضعیف است. هیچ یک از افراد شهرک با اینکه خود قرار است کاراکترهای یک فیلم باشند، ساخته نمی‌شوند و در حد دکور باقی می‌مانند و عملکردی روباتی دارند. سوال دیگر آنجاست که چگونه نوید (فرهاد) تا این حد متعجب است اما ظاهرا این موضوع برای سایر بازیگران کاملا عادی است. تا جایی از فیلم مخاطب حدس می‌زند که احتمالا کاسه‌ای زیر نیم کاسه باشد اما فیلم با همان ریتم یکنواخت تا پایان ادامه می‌یابد.

در پایان نقد فیلم شهرک باید گفت، شهرک دارای ایده خوبی است که می‌توانست منجر به فیلمی به یادماندنی در سینمای ایران شود‌. اما ظاهرا فیلم در همان بخش طراحی ایده مانده است و با وجود پتانسیل بسیار زیاد برای اجرای انواع سناریوهای گوناگون در بستر چنین قصه‌ای، نهایتا تبدیل به اثری خطی شده است. شهرک در زمینه همراه کردن مخاطب با حس و حال شخصیت خود موفق است اما این موضوع از جایی به بعد که باید رنگ و بوی جدیدی بگیرد، به این سمت نرفته و در یک حلقه تکراری گرفتار می‌شود. شهرک قطعا فیلمی است که با فیلمنامه‌ای بهتر می‌توانست تبدیل به اثری بسیار موفق‌تر شود اما همانطور که گفته شد در همان هسته مرکزی باقی مانده است.